Wacław Tokarz

---

Życiorys

Od wczesnych lat życia, Wacław Tokarz wykazywał niezwykłe zainteresowanie historią, które zaowocowało aktywnym uczestnictwem w szkolnym kółku historycznym. Po zakończeniu edukacji w gimnazjum w Częstochowie w 1892 roku, rozpoczął studia z zakresu historii na UJ. Wkrótce jednak zdecydował się na zmianę kierunku na chemię, której zgłębiał przez około cztery lata. Niestety, z powodu problemów zdrowotnych związanych z alergią na środki chemiczne, postanowił wrócić do swoich pierwotnych pasji i dokończyć studia historyczne.

Tokarz ukończył je w 1902 roku, zdobywając doktorat pod kierunkiem Wincentego Zakrzewskiego. Jego rozprawa doktorska nosiła tytuł „Ze studiów nad sejmem walnym za Zygmunta Augusta”. W latach 1900–1909 był aktywnym członkiem Ligi Narodowej, co wpłynęło na jego dalszą karierę. W 1906 roku uzyskał habilitację, za którą został nagrodzony przez Akademię Umiejętności, prezentując pracę zatytułowaną „Ostatnie lata Hugona Kołłątaja”. W międzyczasie nauczał historii w żeńskim gimnazjum prowadzonym przez Kaplińską w Krakowie.

Po śmierci Karola Potkańskiego w 1908 roku, Tokarz objął katedrę historii powszechnej i austriackiej, co umożliwiło mu uzyskanie tytułu profesora. W 1911 roku zrealizował gruntowną pracę, związaną z badań archiwalnymi w Moskwie, zatytułowaną „Warszawa przed wybuchem powstania 17 kwietnia 1794 roku”. To dzieło skierowało jego badania w stronę tematów powstańczych, co przyciągało liczne grono młodzieży, szczególnie zainteresowane ruchem strzeleckim, na jego seminaria i wykłady.

Dzięki swojej działalności edukacyjnej Tokarz kształcił wielu przyszłych historyków, w tym Stanisława Herbsta. Jego współpraca z ruchem strzeleckim zaowocowała bliskimi kontaktami z Józefem Piłsudskim, co ostatecznie doprowadziło do objęcia przez niego prezesury w Drugiej Krakowskiej Drużynie Strzeleckiej oraz współtworzenia Komisji Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych. Tokarz, który miał przyjemność osobiście poznać Piłsudskiego, był również aktywnym uczestnikiem wydarzeń historycznych, które miały miejsce w tym czasie.

W 1914 roku Tokarz zaciągnął się do wojska, pełniąc funkcję zastępcy szefa Departamentu Wojskowego NKN. Wkrótce, jako aspirant, stał się żołnierzem Legionów Polskich. Był również zastępcą Komisarza Głównego i członkiem Rady Polskiej Organizacji Narodowej. W obliczu wojny związał się z obozem Władysława Sikorskiego, a w 1917 roku uzyskał stopień podporucznika, publikując w tym czasie książkę „Armię Królestwa Polskiego 1815–1830”. Tokarz uczył także w szkołach podchorążych w Kamieńsku oraz Kozienicach, a także pracował w Biurze Komisji Wojskowej Tymczasowej Rady Stanu.

Po I wojnie światowej pozostał w armii, a w 1920 roku objął stopień kapitana. Jako kierownik Wojskowego Instytutu Naukowo-Wydawniczego, pozostał oficerem nadetatowym 14 Pułku Piechoty; redagował publikacje takie jak „Biblioteczka Legionisty” oraz „Bellona”. W 1921 roku, na skutek reform organizacyjnych, przeniesiono go do służby naukowo-oświatowej, gdzie osiągnął stopień pułkownika. Po weryfikacji w 1922 roku, Tokarz został potwierdzony w swoim stopniu pułkownika.

W tym okresie opublikował m.in. prace takie jak „Bitwa pod Ostrołęką” (1922) oraz „Sprzysiężenie Piotra Wysockiego i noc listopadowa” (1925). Jako członek specjalnej komisji, której zadaniem było zbadanie oskarżeń Piłsudskiego dotyczących Wojskowego Biura Historycznego, przyczynił się do ich uchwały. W 1927 roku, pod wpływem tej sytuacji, zdecydował się przejść na emeryturę, co umożliwiło mu podjęcie pracy na UW.

Od 1928 roku, po odejściu Władysława Smoleńskiego, Tokarz objął katedrę nowożytnej historii Polski na Uniwersytecie Warszawskim. W tym czasie napisał swoją najbardziej znaną pracę „Wojna polsko-rosyjska 1830 i 1831 roku” (1928), poruszając liczne kontrowersje wobec ustaleń wcześniej znanych historyków. Inną ważną publikacją z tego okresu jest „Insurekcja Warszawska 17 i 18 kwietnia 1794 roku” (1934), która jest powszechnie uważana za jedno z jego najbardziej dojrzałych dzieł. Na UW rozwijał również działalność edytorską, publikując serie dzieł takich jak „Pomniki Prawa Rzeczypospolitej Krakowskiej 1815–1848”.

Niestety, jego intensywne i owocne życie zakończyło się 3 maja 1937 roku. W dniu 7 maja 1937 roku został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 98-5-1,2).

Uczniowie

W gronie uczniów Wacława Tokarza znajdują się wyjątkowe osobistości, które przyczyniły się do rozwoju różnych dziedzin. Do najważniejszych z nich należy zaliczyć: Eugenia Brańska, Janusz Durko, Rafał Gerber, Stanisław Herbst, Henryk Jabłoński, Maksymilian Meloch, Adam Moraczewski oraz Ksawery Świerkowski.

Ordery i odznaczenia

Wśród licznych osiągnięć Wacława Tokarza, można znaleźć prestiżowe odznaczenia i ordery, które stanowią dowód jego zasług i oddania dla Polski.

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski przyznany 28 kwietnia 1926 roku,
• Krzyż Niepodległości, który otrzymał 19 grudnia 1933 roku,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, nadany 2 maja 1922 roku,
• Krzyż Walecznych,
• Oficer Orderu Legii Honorowej z Francji,
• Kawaler Orderu Legii Honorowej z Francji, który otrzymał 28 maja 1921 roku.

---

Oceń: Wacław Tokarz

---