Maria Białobrzeska (botanik)

Nauka i edukacja

Maria Białobrzeska, polska biolożka, urodziła się 27 kwietnia 1921 roku w Częstochowie, a zmarła 3 września 2004 roku w Krakowie. Była to osoba o szerokiej wiedzy i doświadczeniu w dziedzinie, której poświęciła swoje życie – botanice oraz paleobotanice.

Ukończyła i uzyskała tytuł doktora na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie zdobyła solidne podstawy teoretyczne oraz praktyczne w przedmiotach związanych z naukami biologicznymi. Jej praca dydaktyczna i badawcza miała miejsce głównie w Instytucie Botaniki PAN w Krakowie, który stał się miejscem jej zawodowego rozwoju.

Maria Białobrzeska była również aktywną członkinią Polskiego Towarzystwa Botanicznego, co potwierdza jej mocne zaangażowanie w promowanie wiedzy oraz badań botanicznych w Polsce. Jej osiągnięcia i wkład w rozwój botanik były nieocenione i wciąż są inspiracją dla wielu młodych naukowców.

Życiorys

Maria Białobrzeska przyszła na świat w Częstochowie w 1921 roku. Jej rodzice to Zygmunt Białobrzeski i Zofia, z domu Zborowska. Zygmunt był pracownikiem Polskich Kolei Państwowych. W latach 1928–1934 uczęszczała do szkoły powszechnej. Następnie, w 1934 roku, kontynuowała naukę w III Państwowym Gimnazjum oraz w Liceum Ogólnokształcącym im. J. Słowackiego w Częstochowie. Jej edukacja została przerwana przez wybuch II wojny światowej.

W czasie okupacji Maria uczestniczyła w tajnych kompletach, gdzie ukończyła drugą klasę liceum i w 1941 roku przystąpiła do tajnej matury. W tym samym czasie zaczęła pracować w aptece w Krzepicach, gdzie spędziła najbardziej intensywne lata do 1944 roku. Po tym okresie powróciła do Częstochowy, a 30 marca 1945 roku otrzymała świadectwo maturalne od Państwowej Komisji Weryfikacyjnej Kuratorium Okręgu Szkolnego Kieleckiego.

Po zakończeniu wojny, w październiku 1945 roku, rozpoczęła studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, które ukończyła, zdobywając tytuł magistra filozofii w zakresie botaniki 30 października 1952 roku. Pracę dyplomową, której promotorem był profesor Władysław Szafer, napisała pod kierunkiem profesor Janiny Jentys-Szaferowej. Tematem pracy było porównanie właściwości morfologicznych oraz biologicznych brzozy ojcowskiej, brodawkowatej i ich mieszańca.

W okresie od 1 września 1950 do 31 sierpnia 1953 roku Maria była zatrudniona jako paleobotanik w Pracowni Paleobotaniki Czwartorzędu w Krakowie, która była częścią Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie. W 1953 roku podjęła pracę w Instytucie Botaniki PAN w Krakowie, gdzie związała się z Zakładem Zmienności Roślin aż do przejścia na emeryturę w 1991 roku. Zawodowe awanse obejmowały m.in. stanowisko asystenta, starszego asystenta (1954), adiunkta (1954) oraz adiunkta stabilizowanego (1965). W 1966 roku uzyskała stopień naukowy doktora botaniki na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi UJ za rozprawę poświęconą zmienności liści oraz owoców grabu w porównaniu analogicznych zespołów Puszczy Białowieskiej, Boreckiej i Niepołomickiej, oraz w lasach karpackich, przy współpracy z prof. Jentys-Szaferową.

Od 15 września 1951 roku Maria była aktywną członkinią Polskiego Towarzystwa Botanicznego oraz Związku Zawodowego Nauczycielstwa Polskiego. W okresie 1972–1992 zajmowała stanowisko skarbnika Oddziału Krakowskiego PTB. Po zakończeniu kariery akademickiej, znalazła spokój w swoim ostatnim miejscu spoczynku, na Cmentarzu Batowickim w Krakowie, w kwaterze A4-14-5.

Działalność naukowa

Zainteresowania naukowe Marii Białobrzeskiej obejmowały wiele dziedzin, koncentrując się w szczególności na morfologii, biometrii, systematyce roślin oraz paleobotanice.

Badania, którymi się zajmowała, dotyczyły głównie biometrii twórczo pozyskanego materiału zarówno współczesnego, jak i kopalnego. Jej praca magisterska oraz rozprawa doktorska były realizowane pod czujnym okiem profesor Jentys-Szaferowej, uznawanej za pionierkę w zakresie badań biometrycznych.

Praca dyplomowa, którą opublikowano w „Roczniku Sekcji Dendrologicznej PTB” w 1955 roku, nosiła tytuł „Właściwości morfologiczne i biologiczne brzozy ojcowskiej, brzozy brodawkowatej i ich mieszańca”. Natomiast rozprawa doktorska, zatytułowana „Zmienność liści i owoców grabu w analogicznych zespołach Puszczy Białowieskiej, Boreckiej i Niepołomickiej, oraz w lasach karpackich”, miała swoją premierę w 1966 roku w dwóch częściach w czasopiśmie „Acta Societatis Botanicorum Poloniae”.

Maria Białobrzeska jest autorką aż 23 prac naukowych. W oparciu o szczegółową analizę struktury morfologicznej oraz anatomicznej owoców ośmiu gatunków rodzaju grab Carpinus oraz trzech gatunków chmielograbu Ostrya, wyróżniła szereg cech przydatnych do stworzenia kluczy do identyfikacji owoców tych specyfik. Dodatkowo, prowadziła badania nad liśćmi w obrębie jednej populacji Carpinus betulus, gdzie zdefiniowała trzy różne typy kształtu, co umożliwia ich precyzyjne oznaczanie w odkrytym materiale kopalnym, którym posługują się paleobotanicy.

Nagrody i odznaczenia

Maria Białobrzeska, znana botanik, została doceniona za swoje osiągnięcia naukowe i wkład w rozwój botaniki w Polsce. Wśród jej licznych wyróżnień znalazły się:

  • medal 40-lecia Polski Ludowej, przyznany w 1984 roku,
  • medal jubileuszowy 100-lecia urodzin Władysława Szafera oraz 30-lecia Instytutu Botaniki PAN w Krakowie, który otrzymała w 1986 roku.

Wybrane publikacje

Maria Białobrzeska, znana botanik, opublikowała szereg istotnych prac, które przyczyniły się do
rozwoju wiedzy w dziedzinie botaniki i paleobotaniki.

  • M. Białobrzeska, J. Jentys-Szaferowa. Owoce rodzajów Carpinus i Ostrya. Cz. I. Analiza cech i klucze do oznaczania. „Instytut Geologiczny – Prace”. 10 (Z badań flor trzeciorzędowych), s. 5–35 + tabl. I–III, 1953.
  • M. Białobrzeska. Właściwości morfologiczne i biologiczne brzozy ojcowskiej, brzozy brodawkowatej i ich mieszańca. „Rocznik Sekcji Dendrologicznej PTB”. 10, s. 165-189, 1955.
  • M. Białobrzeska. Wpływ różnych czynników na wielkość i kształt kopalnych owoców grabu. „Acta Palaeobotanica”. 5 (1), s. 3–21, 1964.
  • M. Białobrzeska. Zmienność liści i owoców grabu w analogicznych zespołach Puszczy Białowieskiej, Boreckiej i Niepołomickiej, oraz w lasach karpackich. Część I. Białowieski Park Narodowy. „Acta Societatis Botanicorum Poloniae”. 35 (3), s. 401-424, 1966.
  • M. Białobrzeska. Zmienność liści i owoców grabu w analogicznych zespołach Puszczy Białowieskiej, Boreckiej i Niepołomickiej, oraz w lasach karpackich. Część II. Puszcza Borecka, Niepołomicka i lasy karpackie. „Acta Societatis Botanicorum Poloniae”. 35 (4), s. 529-555, 1966.
  • M. Białobrzeska: Leszczyna (Corylus avellana L.). W: J. Jentys-Szaferowa (red.): Zmienność liści i owoców drzew i krzewów w zespołach leśnych Białowieskiego Parku Narodowego. 1970, s. 66–85, seria: Monogr. Bot. 32.
  • M. Białobrzeska, J. Truchanowicz. Fruits of the genus Fagus from the Neogene of the Western Carpathians – biometrical study. Owoce rodzaju Fagus z miocenu Karpat Zachodnich – studium biometryczne. „Acta Palaeobotanica”. 23 (2), s. 103–120, 1983.

Oceń: Maria Białobrzeska (botanik)

★★★★★
Średnia ocena:4.67 Liczba ocen:8