Eugeniusz Łazowski

---

Życiorys

Eugeniusz Łazowski przyszedł na świat w 1913 roku w Częstochowie. Po tym, jak Polska odzyskała niepodległość, wyjechał z rodzicami do Warszawy. Po zakończeniu nauki w warszawskim liceum, podjął studia w Szkole Podchorążych Sanitarnych, a jednocześnie studiował na Uniwersytecie Józefa Piłsudskiego w zakresie medycyny. Niestety, wybuch II wojny światowej zastał go w trakcie finalizacji egzaminów końcowych. Zmobilizowany, trafił do szpitala w Brześciu nad Bugiem, a następnie ewakuował się z transportem sanitarnym w kierunku południowym. Wkrótce został aresztowany przez Sowietów, jednak zdołał uciec z transportu jadącego na Syberię, by ostatecznie znaleźć się w niemieckim obozie jenieckim, z którego również mu się udało uciec. Po tych traumatycznych doświadczeniach wrócił do Warszawy.

W listopadzie 1939 roku ożenił się i przeniósł do Stalowej Woli, rodzinnej miejscowości swojej żony. Tam rozpoczął pracę w PCK w Rozwadowie. Wkrótce nawiązał współpracę z oddziałem ZWZ, którym dowodził porucznik Franciszek Przysiężniak. Łazowski dostarczał oddziałowi niezbędne leki i środki opatrunkowe, a także organizował pomoc medyczną dla żołnierzy.

Działalność podczas II wojny światowej

Na początku wojny, jego znajomy, dr Stanisław Matulewicz, zwrócił uwagę, że krew osób zakażonych niegroźną bakterią Proteus OX19 przynosi wyniki podobne do tych, które pojawiały się przy zakażeniu tyfusem plamistym. Wspólnie, obaj lekarze postanowili podawać swoim pacjentom szczepionkę z niegroźnej bakterii i wysyłać próbki krwi do niemieckich laboratoriów. W rezultacie, Niemcy ogłosili region Stalowej Woli obszarem dotkniętym poważną epidemią, co zmusiło niemieckich obywateli do nagłej ewakuacji z rzekomo zagrożonego terytorium. Dzięki temu zapobiegnięto masowemu wywożeniu Polaków na przymusowe roboty i do obozów.

Aby nie ujawniono prawdy o nieszkodliwości bakterii OX19, Łazowski oraz Matulewicz ukryli ten fakt nawet przed swoimi pacjentami. Jednak z biegiem czasu, Niemcy zaczęli podejrzewać polskich lekarzy, gdyż śmiertelność w regionie rzekomo dotkniętym epidemią nie zwiększyła się. Aby zmylić niemiecką administrację, Łazowski fałszował raporty, sztucznie zawyżając statystyki dotyczące zużycia leków na tyfus.

W końcówce 1943 roku do Rozwadowa przybyła niemiecka komisja kontrolna pod przewodnictwem lekarza, który miał ocenić sytuację epidemiologiczną. Mieszkańcy zdołali odurzyć kontrolującego, a jego asystentów zaprowadzono w miejsce, gdzie rzeczywiście występowały osoby chore. Ostatecznie, dzięki długiemu zabiegowi, niemieckie kontrole zawisły w powietrzu.

W 1944 roku Łazowski musiał uciekać przed gestapo, które pragnęło go aresztować, gdyż niemieckie władze uznały, że nie jest już niezbędny do walki z epidemią tyfusu, ze względu na jego działania w Armii Krajowej.

Emigracja

Rok 1945 przyniósł mu powrót z rodziną do Warszawy, gdzie podjął pracę w Klinice Akademii Medycznej oraz w Instytucie Matki i Dziecka. W 1958 roku, jako stypendysta Fundacji Rockefellera, wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Tam objął stanowisko profesora pediatrii na Uniwersytecie Stanowym w Illinois, a w latach 80. przeszedł na emeryturę i osiedlił się w Oregonie.

Łazowski był autorem ponad stu prac naukowych zarówno w języku polskim, jak i angielskim. Wspomnienia, które napisał w książce „Prywatna wojna. Wspomnienia lekarza-żołnierza 1933–1944”, stanowiły podstawę do dokumentu filmowego „A Private War”. Również w 2019 roku powstał dokument „W poszukiwaniu polskiego Schindlera”, w którym wzięła udział Barbara Necek jako autorka.

Zmarł 16 grudnia 2006 roku w Eugene.

Odznaczenia

Pośmiertnie Eugeniusz Łazowski został odznaczony nagrodą literacką „Gałązka sosny”, która przyznawana jest corocznie osobom oraz autorom związanym ze Stalową Wolą, a ich prace przyczyniają się do rozwoju polskiej i obcej kultury oraz nauki.

Dodatkowo, planetoida o numerze 34838 i oznaczeniu 2001 SK262, która została odkryta przez W.K.Y. Yeunga we wrześniu 2001 roku, nosi imię Lazowski.

---

Oceń: Eugeniusz Łazowski

---