Sławomir Ruciński

---

Życiorys i działalność naukowa

W Polsce

W latach 1960-1965 Sławomir Ruciński ukończył studia na Uniwersytecie Warszawskim. Jego praca magisterska została napisana pod kierunkiem prof. Andrzeja Kruszewskiego i dotyczyła tematu „Układ zaćmieniowy DI Pegasi”. W 1970 roku, również na Uniwersytecie Warszawskim, obronił doktorat dotyczący „Efektów bliskości w ciasnych układach podwójnych” pod opieką prof. Stefana Piotrowskiego. Habilitację zdobył w 1974 roku. W latach 1965-1980 pracował w Obserwatorium Astronomicznym UW, gdzie pełnił funkcje asystenta, adiunkta oraz docenta. W tym okresie był mentorem dla magistrantów i doktorantów, w tym dla takich wybitnych postaci jak prof. Andrzej Udalski oraz prof. Janusz Kałużny. Obronił również doktorat prof. Aleksandra Schwarzenberga-Czernego. W listopadzie 1982 roku uzyskał nominację profesorską zdalnie, podczas pobytu za granicą. Przez dwie dekady, od 1961 do 1981, prowadził akcje popularyzujące astronomię w ramach cyklu „Głowa do góry” w miesięczniku „Młody Technik”.

Sławomir Ruciński odbył też szereg staży zagranicznych, które przyczyniły się do jego naukowego rozwoju. Przykłady to: staż podoktorski na University of Florida w Gainesville (1970-1971), praca jako Research Associate w Dominion Astrophysical Observatory w Victorii w Kanadzie (1975-1977), oraz pobyt w Max Planck Institute w Monachium (1980-1982). Ponadto, miał okazję pracować w Institute of Astronomy w Cambridge w Wielkiej Brytanii w latach 1982-1984, a także wiele razy uczestniczył w obserwacjach astronomicznych w renomowanych obserwatoriach na całym świecie.

W Kanadzie

Od 1984 roku Sławomir Ruciński pracował jako profesor kontraktowy na University of Toronto, później w Institute of Space and Terrestrial Science w Toronto (1987-1997), gdzie zaprojektował satelitę MOST. W trakcie tej kariery był Adjunct Professor na uniwersytetach w Toronto oraz York. W latach 1997-1998 pełnił funkcję Canadian Resident Astronomer w Teleskopie Kanadyjsko-Francusko-Hawajskim (ang. CFHT). Po powrocie do Toronto w 1999 roku, kontynuował pracę jako profesor w DAA oraz objął rolę dyrektora zarządzającego David Dunlap Observatory (DDO) aż do 2008 roku, kiedy to obserwatorium zakończyło swoją działalność. W tym czasie przeprowadził istotny przegląd wszystkich dostępnych krótkookresowych gwiazd podwójnych, mających okresy mniejsze niż jeden dzień.

Pomimo przejścia na emeryturę w lipcu 2009 roku, Ruciński pozostał aktywny w sferze nauki oraz dydaktyki. Przykładem jego zaangażowania jest wykład, który prowadził dla doktorantów w Centrum Astronomicznym im. Mikołaja Kopernika w Warszawie w 2013 roku na temat „Fizyka gwiazd”. Jego zainteresowania obejmują głównie gwiazdy podwójne, aktywność gwiazd typu słonecznego, jak również atmosfery gwiazdowe oraz astronomiczne obserwacje prowadzone z pokładów satelitów.

Ruciński jest autorem imponującej liczby publikacji — 429, które zebrały łącznie 9596 cytatów. Przy założeniu, że jest to przeliczone na jednego autora, liczba cytatów wynosząca 4626 plasuje go na szczycie wśród żyjących oraz aktywnych polskich astronomów. Jego współczynnik Hirscha (h-index) to 51, a w odniesieniu do jednolitych autorów wynosi 34. Informacje te bazują na danych z bazy ADS z marca 2017 roku.

W uznaniu za swoje wkłady w powstanie pierwszych polskich satelitów naukowych, Sławomir Ruciński został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 20 maja 2015 roku. Uroczystość wręczenia odznaczenia odbyła się 25 września 2015 roku w Centrum Badań Kosmicznych PAN w Warszawie. W dniu 13 września 2017 roku, podczas Walnego Zebrania Polskiego Towarzystwa Astronomicznego w Zielonej Górze, Ruciński otrzymał tytuł Członka Honorowego Towarzystwa jako forma podziękowania za jego istotne zasługi dla rozwoju polskiej astronomii, będąc jedenastym Członkiem Honorowym w 94-letniej historii tej organizacji.

Członkostwo w organizacjach

Sławomir Ruciński ma bogate doświadczenie w zakresie przynależności do organizacji naukowych. Od 1973 roku jest członkiem Międzynarodowej Unii Astronomicznej (MUA), co świadczy o jego długotrwałym zaangażowaniu w tej dziedzinie.

W latach 2003–2009 pełnił zaszczytną funkcję wiceprezydenta, a następnie prezydenta Komisji 42 zajmującej się „Bliskimi Układami Podwójnymi” w MUA, co podkreśla jego istotny wkład w badania astronomiczne.

MOST (Microvariablity and Oscillations of STars) i BRITE (BRIght Target Explorer)

Sławomir Ruciński jest autorem i twórcą znaczących projektów związanych z astronomią, w tym innowacyjnych satelitów MOST i BRITE.

W 1997 roku, wspólnie z dr. inż. Kieranem Carollem oraz prof. Jaymie Matthewsem, złożył wniosek do Kanadyjskiej Agencji Kosmicznej (CSA). Proposal dotyczył budowy stabilizowanego trójosiowo mikrosatelity o wadze poniżej 100 kg, przeznaczonego do obserwacji astronomicznych. Projekt ten doprowadził do powstania MOST, który został skonstruowany w Space Flight Laboratory na Uniwersytecie w Toronto. Całkowity koszt realizacji, łącznie z jego wyniesieniem na orbitę, wyniósł 10 milionów dolarów kanadyjskich.

MOST został umieszczony na orbicie w roku 2003, a jego wyniki miały duże znaczenie dla późniejszego projektowania satelitów takich jak COROT i Kepler. Dzięki możliwościom precyzyjnej fotometrii, osiągającej relatywną dokładność na poziomie 10–10 oraz zdolności do ciągłej obserwacji trwającej od 7 do 8 tygodni, satelita ten jest w stanie badać jasne gwiazdy w ekliptycznym pasie nieba (o magnitudzie od 1 do 12). Przewidywano, że MOST będzie działał co najmniej do 2015 roku, dostarczając cennych danych dotyczących oscylacji gwiazd, zjawisk zakryć oraz niestabilności w wiatrach gwiazdowych czy akrecji z dysków młodych gwiazd. Obecnie nad kierunkiem badań przy projekcie MOST czuwa prof. Jaymie Matthews.

Na apel dr. R. Zee z Space Flight Laboratory, dotyczący pomysłu stworzenia naukowego programu astronomicznego dla nanosatelity o masie poniżej 10 kg, Ruciński zaproponował projekt dwóch satelitów BRITE (BRIght Target Explorer), których koszt nie przekraczałby 2 milionów dolarów za sztukę.

Dokumentacja i plan naukowy zostały udostępnione kooperantom z projektu MOST w Austrii, co doprowadziło do uzyskania zgody na realizację projektu przez Austrię w 2007 roku. W 2010 roku, z inicjatywy Rucińskiego, Polska przystąpiła do projektu, co zaowocowało planami na konstelację czterech satelitów BRITE. Fundusze przyznane przez Kanadyjską Agencję Kosmiczną w 2011 roku umożliwiły kanadyjsko-polskiej grupie zbudowanie dwóch satelitów serii BRITE: „Toronto” i „Montreal”, przy czym satelita „Toronto” został umieszczony na orbicie, zwiększając liczbę satelitów w konstelacji BRITE do pięciu. Niestety, start BRITE-Montreal zakończył się niepowodzeniem, a satelita pozostał w ostatniej części rakiety Dniepr, poruszając się po eliptycznej orbicie o parametrach 620 × 1450 km.

---

Oceń: Sławomir Ruciński

---