Janusz Stępkowski

---

Życiorys

Janusz Stępkowski, wybitna postać polskiej architektury, w czasie II wojny światowej zyskał reputację jako jeden z instruktorów Szarych Szeregów oraz żołnierz Armii Krajowej, znany pod pseudonimem Czarny. W latach 1941–1945 aktywnie uczestniczył w walkach w oddziale dywersyjnym w Częstochowie, gdzie pełnił funkcję podporucznika.

Po zakończeniu działań wojennych, w 1949 roku, ukończył studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, a w 1982 roku obronił doktorat. Jego kariera zawodowa nadążała za nauką. W latach 1951–1955 pełnił funkcję kierownika pracowni architektonicznej „Muranów” w Warszawie, łącząc tę rolę z pracą na Politechnice Warszawskiej, gdzie od 1951 do 1961 roku był starszym asystentem w Katedrze Projektowania.

Dodatkowo, przez wiele lat był związany z Przedsiębiorstwem Państwowym „Pracownie Sztuk Plastycznych” (PP PSP), gdzie pracował jako projektant od 1953 do 1973 roku. W kolejnych latach, od 1960 do 1968 roku, pełnił rolę zastępcy głównego architekta województwa warszawskiego.

W latach 1973–1978 zasiadał jako zastępca dyrektora naczelnego w Przedsiębiorstwie Państwowym „Pracownie Konserwacji Zabytków” (PP PKZ), by następnie, od 1978 do 1990 roku, piastować stanowisko dyrektora w Zespole Ekspertów Międzyresortowej Komisji ds. Rewaloryzacji Miast i Zespołów Staromiejskich.

W 1980 roku zyskał tytuł wykładowcy na studium podyplomowym Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, a następnie, w 1984 roku, podjął nauczanie także na Politechnice Krakowskiej.

Po zakończeniu swojej bogatej kariery, Janusz Stępkowski znalazł swój spoczynek na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, gdzie pozostaje czczony jako osoba, która miała ogromny wpływ na polską architekturę i zachowanie dziedzictwa narodowego.

Ważniejsze prace i opracowania

Janusz Stępkowski to znakomity architekt i urbanista, który w swoim dorobku ma wiele istotnych analiz i projektów dotyczących rewaloryzacji oraz planowania przestrzennego. W latach 1979–1980 brał udział w badaniach nad metodami rewaloryzacji historycznych zespołów staromiejskich, co miało istotne znaczenie dla rozwoju przestrzennego. W 1985 roku zajmował się analizą wartości kulturowych miast polskich na potrzeby planowania zarówno regionalnego, jak i krajowego.

Wśród znaczących osiągnięć Stępkowskiego znajduje się wyznaczenie strefy ekspozycji sanktuarium na Jasnej Górze w planie zagospodarowania przestrzennego z 1996 roku. Poza tym, w 1997 roku opracował wytyczne konserwatorskie przeznaczone dla miejskiego i architektonicznego zespołu staromiejskiego Kutna, co miało miejsce w warunkach gospodarki rynkowej. W 2005 roku, Stępkowski władał wiedzą i doświadczeniem w opracowaniu programu rewitalizacji oraz renowacji zespołu zamkowego w Ciechanowie.

Wymienione analizy stanowią niezaprzeczalną część jego bogatej kariery, jednakże istotne są także projekty, które zrealizował. Współpracując z Bohdanem Lachertem, opracował koncepcję budowy warszawskiej dzielnicy Muranów w latach 1948–1955. Stępkowski zaprojektował również ośrodek wypoczynkowy dla Komisji Planowania przy Radzie Ministrów nad Zalewem Zegrzyńskim w 1964 roku.

W okresie 1968–1989 był odpowiedzialny za projektowanie dziesięciu kościołów w diecezji warszawskiej, przy czym zwracał szczególną uwagę na potrzeby osób niepełnosprawnych, aby nie stanowiły one przeszkód w dostępie do tych miejsc. Wśród lokalizacji można wymienić:

• Laski koło Warszawy,
• Załubice koło Radzymina,
• Ostrówek koło Tłuszcza,
• Jasienicę koło Tłuszcza,
• Grójec w roku 1987,
• kościół parafii św. Brata Alberta w Warszawie (osiedle Wesoła-Zielona) powstały w 1984 roku.

Stępkowski nie ograniczał się jedynie do projektów sakralnych. W 1982 roku zaprojektował zakład dla niewidomych w Żułowie koło Chełma, a w 1989 roku dom parafialny spokojnej starości w Grójcu. W 1998 roku zrealizował rewaloryzację klasztoru oo. Paulinów koło Konina oraz adaptację zabytkowego pałacu w Gozdowie koło Kalisza na ośrodek szkoleniowo-wypoczynkowy dla osób niepełnosprawnych.

Stępkowski jest autorem ponad dwudziestu prac naukowych, w których najmocniejszy nacisk kładzie na problematykę rewaloryzacji staromiejskich zespołów w Polsce oraz zagranicą. Umiejętności te pozwoliły mu na uzyskanie statusu rzeczoznawcy Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w dziedzinie urbanistyki, z wyspecjalizowaniem w rewaloryzacji cennych urbanistycznych założeń, architektonicznych zespołów oraz zabytkowej architektury.

Członkostwo w organizacjach

Janusz Stępkowski był zaangażowany w szereg organizacji, gdzie pełnił różnorodne funkcje, od członka po przewodniczącego. Jego działalność rozpoczęła się w ZHP, gdzie był członkiem Komendy Chorągwi Mazowieckiej w latach 1946–1948 oraz ponownie w latach 1956–1959.

Zaangażowanie w Stowarzyszenie Architektów Polskich obejmowało pełnienie roli przewodniczącego Koła przy Oddziale Warszawskim w okresie 1984–1990 oraz członkostwo w Kolegium Sędziów Konkursowych od 1986 roku. Od 1991 roku zasiadał również w Prezydium.

Od 1979 roku Stępkowski był członkiem Towarzystwa Urbanistów Polskich, a w latach 1983–1995 przewodniczył Sekcji Ochrony Środowiska Kulturalnego. Jego działalność w Stowarzyszeniu Konserwatorów Zabytków sięga 1983 roku, gdzie także pełnił rolę członka.

W 1985 roku dołączył do Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków i Miejsc Historycznych (ICOMOS), a w latach 1989-1995 zasiadał w Zarządzie Polskiego Komitetu Narodowego. Jego wkład w ochronę dziedzictwa kulturowego w Polsce przejawiał się również w członkostwie w Głównej Komisji Konserwatorskiej (1984–1998) oraz Głównej Komisji Urbanistyczno-Architektonicznej (1986–1990).

Dodatkowo, od 1984 roku był członkiem Komisji Architektoniczno-Artystycznej archidiecezji warszawskiej, gdzie od 1991 roku przewodniczył, a później pełnił rolę zastępcy przewodniczącego, bpa Mariana Dusia. Stępkowski był również aktywny w Radzie Prymasowskiej ds. budowy kościołów Warszawy od 1991 roku.

W latach 1995-1998 przewodniczył Programowi Rządowemu Ministerstwa Kultury i Sztuki, który miał na celu ratowanie miast historycznych. Ponadto, pełnił rolę wiceprezesa, a następnie prezesa Rady Federacji Stowarzyszeń Weteranów Walk o Niepodległość RP.

Ważniejsze ordery, odznaczenia i nagrody

Janusz Stępkowski jest postacią, której osiągnięcia i zasługi są naprawdę imponujące. W ciągu swojej kariery otrzymał szereg nagród i odznaczeń, które świadczą o jego zaangażowaniu oraz wkładzie w rozwój urbanistyki i architektury.

• 1959 – przyznanie nagrody Komitetu ds. Urbanistyki i Architektury,
• 1959, 1979, 1982 – trzykrotne zdobycie nagród resortowych II stopnia,
• 1956–1961 – aż siedem nagród i wyróżnień w prestiżowych konkursach organizowanych przez SARP,
• 1964 – odznaczenie Złotym Krzyżem Zasługi,
• 1964 – uhonorowanie Krzyżem Partyzanckim,
• 1976 – przyznanie Krzyża Kawalerskiego Orderu Odrodzenia Polski,
• 1994 – srebrny medal Ecclesiae Populoque Servitium Praestanti, uznany za Zasłużonego w posłudze dla Kościoła i Narodu,
• 1995 – srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami,
• 1995 – otrzymanie Krzyża Walecznych,
• 1996 – odznaczenie Krzyżem Armii Krajowej,
• 2008 – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, wyróżnienie za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej oraz działalność na rzecz środowisk kombatanckich,
• 2015 – pamiątkowa szabla oficerska, wręczona w uznaniu zasług dla Ojczyzny przez Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.

Jego osiągnięcia nie tylko podkreślają jego profesjonalizm, ale także zaangażowanie w walkę o wolność i integrację środowiska kombatanckiego. Warto również zaznaczyć, że w 2008 roku Janusz Stępkowski został awansowany do stopnia podpułkownika, a 9 maja 2013 roku otrzymał awans na pułkownika.

Życie prywatne

Janusz Stępkowski zawarł związek małżeński z Anną Marią Turczynowicz, która żyła w latach 1926–2007. Anna była nie tylko harcerką, ale również drużynową w Szarych Szeregach, gdzie dowodziła plutonem łączności. W ramach swoich działań w Wojskowej Służbie Kobiet angażowała się w wywiad Armii Krajowej oraz w oddziałach minerskich, co czyniło ją osobą o znacznym doświadczeniu i zasługach.

Janusz Stępkowski był ojcem trójki dzieci: Krystyny, która przyszła na świat w 1948 roku, Stanisława, urodzonego w 1950 roku, oraz Andrzeja, który przyszedł na świat w 1951 roku. Jego rola rodzicielska obejmowała również obowiązki ojca chrzestnego Tomasza Chlebowskiego, co świadczy o bliskich relacjach rodzinnych.

---

Oceń: Janusz Stępkowski

---