Jasna Góra

---

Historia

Jasna Góra, licząca wiele stuleci historii, rozpoczęła swój bieg dnia 22 czerwca 1382 roku. Właśnie wtedy do Polski dotarli paulini z Węgier, sprowadzeni przez księcia Władysława Opolczyka. Osadzono ich na wzgórzu w pobliżu Starej Częstochowy, a proboszczem był Henryk Biel herbu Ostoja z Błeszna. Od razu przekazano im drewniany kościół pw. Najświętszej Panny Maryi Dziewicy i Rodzicielki. Dalsze prace doprowadziły do przeniesienia parafii do kościoła św. Zygmunta w Częstochowie. Na wzgórzu, obok drewnianego kościoła, wznosiła się również murowana strażnica, gdzie przez pierwsze lata mieszkało około szesnastu zakonników. W roku 1384 książę Władysław przeznaczył przywieziony z Halicza obraz Matki Boskiej, znany dzisiaj jako obraz Matki Bożej Częstochowskiej. Zgodnie z legendą namalowany został on przez św. Łukasza Ewangelistę.

Obraz szybko zyskał sławę cudowności, mimo że badania wykazały, iż jego autorem był niewidomy włoski artysta z XIV wieku. Paulini otrzymali pierwsze fundusze w postaci dziesięcin od swojego fundatora, jednak po upadku posiadłości śląskich, na mocy dekretu króla Władysława Jagiełły, ich majątek został ponownie zasilony. Tak rozpoczęła się budowa gotyckich zabudowań kościelno-klasztornych, w tym jednonawowej świątyni murowanej, która powstała w latach 1425–1429, zastępując kościół drewniany. Z czasem do kaplicy Matki Bożej dostawiono od zachodu czworoboczny klasztor z krużgankami.

Wydarzenia z 14 kwietnia 1430 roku przyniosły zniszczenie klasztoru przez bandę rozbójników, którzy splądrowali oraz sprofanowali cudowny obraz. Po renowacji w Krakowie, obraz został uroczyście przeniesiony na Jasną Górę w 1434 roku. Ruch pielgrzymkowy nabrał na sile, co wymusiło rozbudowę gotyckiej kaplicy Matki Bożej do 1644 roku. To miejsce stało się szczególnie ważne dla Polaków podczas potopu szwedzkiego w 1655 roku, gdy król Jan II Kazimierz Waza złożył tam śluby lwowskie. W dniu 16 marca 1657 roku modlił się on o ocalenie Rzeczypospolitej.

Oblężenie podczas potopu szwedzkiego w 1655

W historii fortecy, liczne oblężenia miały miejsce, jednak było ich szczególnie intensywne podczas potopu szwedzkiego. Dyrektor oblężenia, generał Burchard Mueller, dowodził armią liczącą około 4000 żołnierzy. Зakonników, jednak w obronie klasztoru, znajdowało się jedynie około 160. Po odmowie poddania się Szwedzi wycofali się, ale po pewnym czasie ponownie rozpoczęli oblężenie, które trwało od 18 listopada do 27 grudnia 1655 roku.

Bitwa podczas rokoszu Lubomirskiego w 1665

Pod murami Jasnej Góry doszło do bitwy w 1665 między wojskami króla Jana Kazimierza a rokoszanami Jerzego Lubomirskiego. Paulini zamknęli bramy, unikając zaangażowania w konflikt.

Oblężenia podczas II najazdu szwedzkiego 1702-1709

W kolejnych latach, Jasna Góra była trzykrotnie oblężona podczas III wojny północnej. Dowództwo nad twierdzą sprawował przeor Euzebiusz Najman. Szwedzi, będąc groźnymi na polu walki, nie zdołali zmusić klasztoru do kapitulacji.

Rabunek Lubomirskiego

W 1716 roku Jerzy Ignacy Lubomirski usiłował zająć klasztor, ale jedyne, co mu się udało, to zagrabienie dóbr klasztornych. Reakcja społeczna była zdecydowana, lecz Lubomirski uniknął kary dzięki królewskiej protekcji.

Koronacja obrazu

W latach następnych, 8 września 1717 roku, na Jasnej Górze miała miejsce pierwsza koronacja obrazu Matki Bożej, dokonana przez biskupa chełmskiego Krzysztofa Jana Szembeka. Uczestniczyły w niej tłumy wiernych, które zjechały z całej Polski.

Oblężenie podczas konfederacji barskiej

W czasach konfederacji barskiej doszło do licznych prób zdobycia fortecy. Konfederaci przebywali tam od lutego 1769 do stycznia 1771 roku i bronili się przed rosyjskim atakiem. Często podejmowane były rozmaite próby szturmów, które kończyły się niepowodzeniem, dzięki determinacji obrońców.

Pod zaborem rosyjskim

Forteca znowu padła ofiarą wojen, a w 1906 roku stała się miejscem profanacji. Wysokie napięcia polityczne sprawiły, że Jasną Górę oblegali zarówno Rosjanie, jak i inne siły zbrojne.

II Rzeczpospolita

W okresie międzywojennym dokonano szeregu reform w klasztorze, co miało znaczący wpływ na jego funkcjonowanie.

II wojna światowa

W czasie II wojny światowej Jasna Góra stała się schronieniem dla partyzantów oraz Żydów. Niemcy usiłowali wykorzystać jej symbolikę, aby promować swoją propagandę.

PRL

W 1956 roku, odbyły się Jasnogórskie Śluby Narodu Polskiego, które miały ogromne znaczenie dla wiernych. Uczestniczyło w nich około miliona osób, modląc się o wolność dla swojej ojczyzny.

III Rzeczpospolita

W 2005 roku miały miejsce obchody 350-lecia obrony Jasnej Góry, w ramach których zorganizowano liczne wydarzenia, w tym występy artystyczne z szerokim udziałem znanych artystów, takich jak Daniel Olbrychski i Natalia Kukulska, a także Teatru im. Adama Mickiewicza w Częstochowie. W 2023 roku Jasna Góra została uhonorowana Medalem Komisji Edukacji Narodowej.

Wizyty papieskie

Sanktuarium odwiedziło trzech papieży, w tym św. Jan Paweł II, który pozostawił po sobie niezwykłe dary i niezatarte ślady w sercach Polaków.

Najważniejsze wydarzenia w historii Jasnej Góry
Data	Wydarzenie
9.08.1382	Przybycie paulinów na wzgórze częstochowskie oraz założenie klasztoru przez księcia Władysława Opolczyka
31.08.1384	Ofiarowanie obrazu Matki Bożej do kościoła paulińskiego
1388	Klasztor i kościół maryjny przyjęły nazwę Jasna Góra
24.02.1393	Król Władysław II Jagiełło zatwierdził fundację Jasnej Góry
1425	Abp Wojciech Jastrzębiec nadał przywilej odpustów dla pielgrzymów na Jasnej Górze
1429–1450	Budowa gotyckiej kaplicy Matki Boskiej
14.04.1430	Husyci dokonali rabunkowego napadu, zniszczyli cudowny obraz oraz zrewaloryzowali go w Krakowie
1431	Uroczyste przeniesienie odnowionego obrazu z Krakowa na Jasną Górę
1463	Konsekracja nowego gotyckiego kościoła Krzyża Świętego oraz Narodzenia NMP przy kaplicy
1550	Rozpoczęcie działalności kapeli jasnogórskiej – zespołu wokalno-instrumentalnego
1568	O. Mikołaj z Wilkowiecka OSPPE opublikował pierwsze dzieło o historii jasnogórskiego obrazu „Historya o obrazie w Częstochowie Panny Maryey y o cudach rozmaitych tej Wielebnej Tablice”
1616	Król Zygmunt III Waza ufortyfikował sanktuarium, czyniąc Jasną Górę fortecą
1641–1644	Budowa trójnawowego korpusu kaplicy (druga część) przez biskupów Stanisława i Macieja Łubieńskich
8.09.1650	Poświęcenie głównego ołtarza w kaplicy Matki Bożej, fundowanego przez kanclerza wielkiego koronnego, Jerzego Ossolińskiego
27.12.1655	Wycofanie wojsk szwedzkich po czterdziestodniowym oblężeniu fortecy
1661	Król Jan II Kazimierz Waza przyjął hołd Kozaków zaporoskich w Sali Rycerskiej
27.02.1670	Jedyny królewski ślub na Jasnej Górze, Michała Korybuta Wiśniowieckiego z Eleonorą Habsburżanką
20.10.1683	Król Jan III Sobieski złożył hołd i trofea po zwycięstwie nad Turkami w bitwie pod Wiedniem
16.07.1690	Pożar kościoła, który zniszczył sklepienie
1692–1730	Odbudowa zniszczonego kościoła w stylu barokowym
1702, 1704	Kolejne oblężenia jasnogórskiej fortecy przez Szwedów
1705	Cudowny obraz przetransportowano do klasztoru w Mochowie
9.10.1710	Pożar w bibliotece jasnogórskiej
8.09.1717	Pierwsza poza Rzymem uroczysta koronacja postaci cudownego obrazu, dokonana koronami papieża Klemensa XI
1736	Otwarcie zmodernizowanej biblioteki klasztornej
1769–1771	Skuteczna obrona przez Kazimierza Pułaskiego i konfederatów barskich przed atakiem wojska rosyjskiego
1793	Fortecę jasnogórską zajęły wojska pruskie feldmarszałka Mólendorta (II rozbiór Polski)
1809	Oblężenie twierdzy przez generała austriackiego Bronowackiego
1813	Wkroczenie wojsk rosyjskich na Jasną Górę. Na rozkaz cara Aleksandra I Romanowa zniszczono wały obronne jasnogórskiej fortecy
13.10.1836	Uroczysty pochówek szczątków zmarłych paulinów w zbiorowym grobie pod kaplicą Matki Bożej. Rozpoczęcie nowych pochówków w niszach krypty pod kaplicą
1843	Remont murów fortecznych Jasnej Góry
1861	Ujawnienie pomnika przeora o. Augustyna Kordeckiego OSPPE
1896	Udostępnienie pielgrzymom prezentacji skarbca z eksponatami
1897	Wojsko rosyjskie opuściło twierdzę jasnogórską
15.08.1900	Pożar wieży
1906	Kościół Krzyża Świętego i Narodzenia NMP uzyskał tytuł bazyliki mniejszej
29.08.1906	Pierwsza uroczystość Matki Bożej Jasnogórskiej
22/23.10.1909	Kradzież sukni perłowej i koron klementyńskich z cudownego obrazu
22.05.1910	Rekoronacja po kradzieży koron klementyńskich cudownego obrazu koronami papieża Piusa X
1913	Poświęcenie stacji drogi krzyżowej wokół murów Jasnej Góry
4.11.1918	Polskie wojsko wyzwoliło Jasną Górę spod władzy zaborcy
3.09.1939	Niemcy zajęli Jasną Górę, która stała się częścią Generalnego Gubernatorstwa
3.10.1945	Na Jasnej Górze rozpoczęła obrady pierwsza po II wojnie światowej Konferencja Episkopatu Polski
8.09.1946	Episkopat Polski z prymasem, kard. Augustem Hlondem poświęcił Polskę Niepokalanemu Sercu Maryi
9.12.1953	Pierwszy apel jasnogórski, zorganizowany przez o. Jerzego Tomzińskiego OSPPE
26.08.1956	Jasnogórskie Śluby Narodu Polskiego
3.05.1957	Prymas Polski kard. Stefan Wyszyński erygował na Jasnej Górze Instytut Prymasowski Ślubów Narodu
3–4.05.1966	Uroczystości Milenium chrztu Polski pod przewodnictwem kard. Stefana Wyszyńskiego
4–6.06.1979	Papież Jan Paweł II przybył na Jasną Górę jako zwierzchnik Kościoła powszechnego
1983	Wydanie pierwszego numeru dwumiesięcznika „Jasna Góra”
14–16.08.1991	Papież Jan Paweł II odwiedził sanktuarium podczas 6. Światowych Dni Młodzieży
17.06.1999	Ostatnia wizyta papieża Jana Pawła II na Jasnej Górze
2006	Otwarcie Skarbca Pamięci Narodu w bastionie św. Rocha
26.05.2006	Papież Benedykt XVI odwiedził Jasną Górę
28.07.2016	Wizyta papieża Franciszka na Jasnej Górze

Wizyty papieskie
Lp.	Papież	Data / Okoliczność	Ofiarowany Dar
1	św. Jan Paweł II	4–6 czerwca 1979	Złota róża
		18–20 czerwca 1983	Przestrzelony pas sutanny
		12–13 czerwca 1987	—
		14–16 sierpnia 1991 / 6. Światowe Dni Młodzieży	—
		4 czerwca 1997	—
		17 czerwca 1999	—
2	Benedykt XVI	26 maja 2006	Złota róża
3	Franciszek	28 lipca 2016 / 1050 rocznica chrztu Polski	Złota róża

Zabudowa

Budowle dostępne w kompleksie klasztoru na Jasnej Górze powstały w zasadniczo różnych epokach. Najstarsze z nich sięgają XV wieku, w tym bazylika, prezbiterium kaplicy cudownego obrazu, a także zakrystia, natomiast najmłodsze datowane są na XX wiek.

Sanktuarium jasnogórskie

Fortyfikacje Jasnej Góry

Budowla jasnogórskich wałów znana jako Twierdza Maryjna (łac. Fortalitium Marianum) zaczęła powstawać około 1620 roku z inicjatywy króla Zygmunta III Wazy. Zaniepokojony niepokojami w Rzeszy Niemieckiej oraz przewidywaniem możliwych zagrożeń ze strony protestantów, król podjął decyzję o ufortyfikowaniu Sanktuarium. Projekt fortecy zrealizował architekt królewski, Andrei dell’Aqua, tworząc charakterystyczny czworoboczny plan z bastionami w narożnikach. Prace budowlane trwały przez kilka lat, rozpoczynając się od wzniesienia murów i bramy wjazdowej w latach 1621–1624.

W 1631 roku ukończono wschodnią kurtynę – mur obronny z dwoma bastionami, które są obecnie widoczne z placu przed szczytem. W późniejszych latach, na podstawie umowy z Janem Zubertem z Krakowa, budowano kolejne bastiony, w tym kurtynę zachodnią zakończoną pod koniec lat 40. XVII wieku. Na zakończenie budowy, która miała miejsce u schyłku 1655 roku, całość fortyfikacji przybrała kształt prostokąta o wymiarach około (130 × 104) m z głęboką fosą i wałami ziemnymi. Oprócz tego, twierdza miała specjalne kazamaty i murowane skarpy.

Podczas trwania wojny ze Szwecją, w 1658 roku Sejm Rzeczypospolitej przeznaczył dodatkowe środki na rozbudowę Twierdzy Jasnogórskiej oraz na utrzymanie garnizonu, składającego się z 120 do 150 ludzi. Na przełomie XVII i XVIII wieku forteca przeszła znaczną rozbudowę i modernizację, a w latach 80. XVII wieku powstał arsenał, przeznaczony do składowania broni i amunicji. W XVIII wieku dodano także prochownię oraz odlewnię kul, a konstrukcję otoczono palisadą, która liczyła ponad 15 000 pali.

Postępujące modernizacje miały miejsce między latami 1700 a 1721, gdzie po raz kolejny przebudowano wszystkie bastiony i kurtyny, a w późniejszych latach przystąpiono jedynie do bieżących działań remontowych. W czasie po klęsce Napoleona i wkroczeniu wojsk rosyjskich, car Aleksander I rozkazał zlikwidować twierdzę w 1813, co doprowadziło do rozbiórki górnych partie murów i zasypania fosy.

Bramy wejściowe

Na teren sanktuarium prowadzą dwa główne wejścia: jedno od południa, a drugie od zachodu przez bramę wjazdową. Główne wejście składa się z czterech bram, z pierwszą, zwaną Lubomirskich, którą otacza niewielki, okrągły placyk z wiedzą o Stefana Szyllera, wzniesionym na początku XX wieku. Na środku placyku, wykonanym z ciemnej kostki granitowej, odsłonięto godło zakonu paulinów, symbolizujące palmę z krukiem, który trzyma bochen chleba, oraz dwa lwy podtrzymujące pień drzewa.

Brama Lubomirskich

Brama Lubomirskich, wzniesiona z cegły obłożonej kamieniem, powstała w latach 1722–1723 dzięki wrocławskiemu kamieniarzowi Janowi Limbergerowi oraz fundacji podkomorzego koronnego Jerzego Dominika Lubomirskiego. W zwieńczeniu bramy znajduje się mozaika Matki Bożej Królowej, a po bokach umieszczono dwustronne rzeźby św. Michała Archanioła oraz św. Pawła Pierwszego Pustelnika i św. Antoniego Opata. Na gzymsie, tuż pod obrazem, wykuto wojenne insygnia oraz napis (łac. Sub Tuum Praesidum), co w tłumaczeniu znaczy „Pod Twoją Obronę”.

Brama Matki Bożej Zwycięskiej

Brama Matki Bożej Zwycięskiej została zbudowana w 1767 z okazji oczekiwanego przyjazdu króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, który jednak nie dotarł. W 1955 nadano bramie właściwą nazwę, a w zwieńczeniu umieszczono płaskorzeźbę Matki Bożej Zwycięskiej, wykonanej przez Zofię Trzcińską-Kamińską, ukazującą Maryję unoszącą się nad urządzeniami obronnymi.

Brama Matki Boskiej Bolesnej

Brama Matki Boskiej Bolesnej, wybudowana w 1891 roku w kształcie, który przetrwał do dziś, zastąpiła wcześniejszą drewnianą konstrukcję z 1767 roku. Za nią znajdował się drugi most zwodzony prowadzący do bramy Wałowej.

Dzwonnica i dzwony Jasnogórskie

W obrębie rawelinu można dostrzec dzwonnicę z trzema dzwonami, które biją kilkakrotnie w ciągu dnia. Najmniejszy z dzwonów uznawany jest za Jezusa Maryję, ufundowany przez króla Zygmunta Starego w 1544 roku, ważący około 5 ton i w chwili obecnej nie jest używany wskutek pęknięcia. Pozostałe dzwony, noszące imiona św. Pawła Pierwszego Pustelnika i Maryi, na bieżąco wybijają dźwięki w okresie świątecznym. W 2001 roku, na bastionie południowo-wschodnim poświęcono replikę dzwonu o nazwie Jezus Maryja, ufundowaną przez Pocztę Polską. Miejsce historycznego dzwonu znalazło się na bastionie południowo-zachodnim.

Dzwony jasnogórskie
Lp.	Nazwa dzwonu	Waga [kg]	Ton uderzeniowy	Rok odlania	Odlewnia
1.	Jezus Maryja (replika)	5000	dis’/es’	2000	Odlewnia dzwonów Jana Felczyńskiego, Przemyśl
2.	Św. Paweł Pustelnik	5350	b/ais	1912	Odlewnia dzwonów A. Zwoliński i S. Czerniewicz, Pustelnik
3.	Maryja	8200	fis/ges

Brama wałowa

Brama wałowa, znana również jako brama Jagiellonów, pochodzi z pierwszej połowy XVII wieku i została przebudowana w XVIII i XIX wieku. W 1976 roku w zwieńczeniu bramy umieszczono obraz fundatora klasztoru, księcia Władysława Opolczyka.

Brama św. Jana Pawła II

Jasnogórska twierdza była już w 1624 ufortyfikowana, z bramą od zachodniej strony. Obecnie brama nosi imię św. Jana Pawła II od 1987 roku, kiedy została przyozdobiona papieskim herbem i dewizą „Totus Tuus”.

Sala o. Augustyna Kordeckiego

Między bramą wjazdową a dziedzińcem znajduje się Sala imienia o. Augustyna Kordeckiego, która została poświęcona przez papieża św. Jana Pawła II 4 czerwca 1997. To pomieszczenie o wymiarach (13 × 95) m, które pomieści 1300 osób, służy jako miejsce spotkań, konferencji i różnych nabożeństw dla pielgrzymów.

Kaplica Sakramentu Pokuty

Kaplica została poświęcona przez abp. Stanisława Nowaka, a jej otwarcie miało miejsce w Środę Popielcową w 2007 roku. Zbudowana w latach 20. XX wieku, kaplica ta jest wyposażona w konfesjonały oraz nową posadzkę, co czyni ją dostosowaną do współczesnych potrzeb wiernych.

Kaplica św. Jana Pawła II

Kaplica im. św. Jana Pawła II została poświęcona w 2021 roku. W środku znajdziemy relikwiarz z krwią papieża oraz obraz ku czci tego szczególnego dnia, wykonaną przez o. Stanisława Rudzińskiego OSPPE.

Dziedziniec sakralny

Po przejściu przez bramę do twierdzy ukazuje się czteroboczny dziedziniec, na którym pośrodku stoi imponująca bazylika. Z lewej strony można zobaczyć XVII-wieczny budynek Pokoi Królewskich, a dalej prowadzi droga do kaplicy Matki Bożej.

Bazylika

Bazylika jasnogórska posiada status bazyliki mniejszej od 1906 roku. Jej najstarszą częścią jest prezbiterium, a obecna konstrukcja powstała po pożarze w 1690 roku, kiedy to odbudowano ją w stylu barokowym.

Kaplica cudownego obrazu

Officialnie znana jako kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej, to niezwykle ważne miejsce dla wiernych, a według papieża św. Jana Pawła II, jest to „Ołtarz Narodu”.

Epitafium Smoleńskie

Epitafium Smoleńskie, które powstało 3 maja 2012 roku, upamiętnia 96 ofiar tragedii smoleńskiej. Wśród jego szczególnych detali znalazły się napis i wizerunkami, które wyrzeźbione przez artystę Lecha Dziewulskiego ukazują ogrom tragedii.

PAMIĘCI 96 POLAKÓW NA CZELE Z PREZYDENTEM RP LECHEM KACZYŃSKIM KTÓRZY 10 KWIETNIA 2010 R. ZGINĘLI W KATASTROFIE LOTNICZEJ POD SMOLEŃSKIEM W DRODZE NA UROCZYSTOŚCI UPAMIĘTNIENIA 70 ROCZNICY SOWIECKIEJ ZBRODNI LUDOBÓJSTWA W LESIE KATYŃSKIM DOKONANEJ NA JEŃCACH WOJENNYCH OFICERACH WOJSKA POLSKIEGO W 1940 R. STOWARZYSZENIE RODZIN KATYŃ 2010.

Sala Rycerska

Sala Rycerska, wcześniej określana jako Sala Dysput, powstała w latach 1647–1649 i była ważnym pomieszczeniem reprezentacyjnym klasztoru. Bezpośrednio połączona z kaplicą Matki Bożej, jej ozdobne wnętrze wykonywane było przez artystów paulińskich i służyło wielu celom, w tym dla ważnych posiedzeń Rzeczypospolitej.

Wieża

Wieża, wznosząca się po zachodniej stronie bazyliki, to jedna z najwyższych wież kościelnych w Polsce. Przechodziła liczne odbudowy i przez lata zmieniała wygląd, przyciągając wzrok pielgrzymów i turystów.

Pokoje Królewskie

Budynek Pokoje Królewskie, pamiętający czasy XVII wieku, był pierwotnie miejscem dla dostojników i stał się reprezentacyjnym obiektem klasztoru. W 2000 roku kard. Glemp poświęcił mozaikę, która zastąpiła zniszczony fresk, przedstawiającą Matkę Bożą Jasnogórską.

Domy Muzykantów

Domy Muzykantów, ulokowane w południowej części dziedzińca, pierwotnie były przeznaczone na mieszkania dla chóru, a później stanowiły miejsce dla grupy wokalno-instrumentalnej. Obecnie pomieszczenia te pełnią inne funkcje, głównie obsługujących pielgrzymów.

Wieczernik

Wieczernik, który został przekształcony w minionych wiekach, obecnie służy jako miejsce modlitwy i spowiedzi dla pielgrzymów. Jego parametry architektoniczne oraz umiejscowienie nadają temu miejscu szczególną atmosferę uświęcenia.

Kaplica Pamięci Narodu im. o. Augustyna Kordeckiego

Kaplica, która powstała na zlecenie ówczesnych władz kościelnych, jest znakiem pamięci narodowej, zawierającym urny z prochami bohaterów, którzy walczyli o wolność Polski. Wewnętrznie zdobiona, podkreśla ważność zachowania pamięci o przeszłości narodu.

Klasztor jasnogórski

Budynek klasztoru

Monumentalna budowla klasztoru, zbudowana w barokowym stylu, pełniła i wciąż pełni ważne funkcje sakralne i społeczne, z wyraźnym ukierunkowaniem na potrzebę zapewnienia zakonnicom odpowiednich pomieszczeń do życia i pracy.

Kaplica Różańcowa

Kaplica Różańcowa z XVI wieku to pozostawiony ślad po dawnym refektarzu. Obecnie to ważne miejsca modlitwy i medytacji dla wszystkich, którzy przybywają na Jasną Górę.

Biblioteka

Reprezentacyjna biblioteka istniejąca na Jasnej Górze wciąż przypomina o dawnych czasach, a obecnie przechowuje unikalne kolekcje książek religijnych oraz część historycznych zbiorów paulińskich.

Archiwum jasnogórskie

Początkowo ustanowione w 1382 roku dla potrzeb gromadzenia dokumentów, archiwum odgrywa kluczową rolę w zachowaniu historii i tradycji zgromadzenia oraz historii Polski.

Refektarz

Refektarz, jako sala jadalna, służy wspólnotom zakonnym do dziś. Jego architektura i dawna dekoracja przyciągają uwagę i są świadectwem przeróżnych historycznych wydarzeń.

Muzea

Skarbiec

Skarbiec, miejsca przechowywania wielu historycznych cennych przedmiotów, takich jak złotnictwo i relikwie, podrażnia ciekawość zwiedzających o dziedzictwie religijno-kulturalnym klasztoru.

Muzeum 600-lecia

Muzeum, otwarte w 1982 roku, prezentuje niezwykłe zbiory związane z historią obecności Maryi na Jasnej Górze i działalnością ojców paulinów przybyłych z Węgier.

Skarbiec Pamięci Narodu

Stworzony jako stała ekspozycja w 2006 roku, gromadzi pamiątki historii i kultury. Tematyczne wystawy pozwalają na głębsze zrozumienie wartości, jakimi kierował się naród polski w trudnych czasach.

Arsenał

Arsenał, pierwotnie zbrojownia, teraz pełni rolę wystawienniczą prezentującą dzieła sztuki europejskiej oraz związane z wiarą przedmioty religijne, które ukazują bogate dziedzictwo kulturowe Jasnej Góry.

Obraz Matki Bożej Częstochowskiej

Przyjrzyjmy się bliżej niezwykłemu obrazowi Matki Bożej Częstochowskiej oraz jego fascynującej historii i znaczeniu w polskiej kulturze religijnej.

Historia obrazu

Historia tego wizerunku sięga roku 1382, kiedy to książę Władysław postanowił przewieźć obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem z Bełza do Opola. W pewnym momencie wóz z obrazem zatrzymał się w Częstochowie, a konie nie chciały ruszyć dalej. To wydarzenie zostało uznane za znak od Boga, co skłoniło księcia do pozostawienia obrazu w tutejszym klasztorze. W świetle tradycji zakonnej, przekazanej przez o. Mikołaja z Wilkowiecka, obraz został umieszczony na Jasnej Górze w 1384 roku, dwa lata po założeniu klasztoru. Książę Władysław złożył go w miejscu kultu 31 sierpnia tego roku.

W 1430 roku klasztor padł ofiarą napadu ze strony grupy bandytów, na czele z Jakubem Nadobnym oraz innymi szlachcicami. Jan Długosz opisał te wydarzenia w sposób dobitny:

„Pod ten czas niektórzy z szlachty polskiej wyniszczeni marnotrawstwem i obciążeni długami, mniemając, że klasztor częstochowski na Jasnej Górze, zakonu św. Pawła Pierwszego Pustelnika, posiadał wielkie skarby i pieniądze, z tej przyczyny, że do niego z całej Polski i krain sąsiednich (…) zbiegał się lud pobożny (…) zebrawszy (…) kupę łotrzyków (…) napadli na rzeczony klasztor paulinów.”

Nie odnajdując oczekiwanych skarbów, napastnicy dopuścili się aktów wandalizmu, a nawet odarli obraz Matki Bożej z ozdób. To brutalne wydarzenie na długo pozostało w pamięci Polaków.

W połowie XVII wieku mieliśmy do czynienia z kolejnymi dramatycznymi wydarzeniami. Szwedzki król Karol X Gustaw, po zajęciu Warszawy i Krakowa, poniósł klęskę pod tynami klasztoru na Jasnej Górze, co przyniosło nadzieję Polakom. Król Jan Kazimierz, powróciwszy do Lwowa, wydany manifest, w którym oddał swoje państwo pod opiekę Matki Bożej, nazywając ją Królową Polski.

Kult obrazu

Na temat kultu obrazu warto wigorować, ponieważ jest on niezwykle ważny dla duchowości Polaków. Apel jasnogórski, wieczorna modlitwa kierowana do Królowej Polski, stał się praktyką, która przerwała więzi między władzą a Kościołem. Uroczystości te, wprowadzone głównie w kontekście prześladowania prymasa kard. Stefana Wyszyńskiego, modliły się o jego uwolnienie. Dzisiaj apel odbywa się codziennie o godzinie 21:00 w kaplicy Matki Bożej Częstochowskiej.

Intrady

Ważnym elementem ceremonii związanych z obrazem są intrady, które towarzyszą odsłonięciu obrazu. To uroczyste hejnały, znane jako Intrada Królewska, grane przez ośmioosobowy zespół na sześciu trąbkach, sięgające tradycji od drugiej połowy XVII wieku. W trakcie zasłonięcia obrazu wykonuje się jedną z dziewięciu melodii skomponowanych przez ks. Wawrzyńca Perossiego w 1908 roku. Obecnie w skład zespołu muzycznego wchodzi 18 intradystów, głównie ojców paulinów.

Malarstwo

Golgota Jasnogórska

Wśród niezwykle interesujących zbiorów malarskich, które można podziwiać na górnym poziomie kaplicy Matki Bożej, wyróżnia się seria obrazów autorstwa Jerzego Dudy-Gracza. Ta unikalna kolekcja, znana jako „Golgota Jasnogórska”, powstała w latach 2000–2001 i składa się z osiemnastu obrazów o wymiarach (185 × 117) cm. Prace te ilustrują 14 stacji Drogi Krzyżowej, a także kilka innych istotnych momentów, takich jak Zmartwychwstanie Jezusa, spotkanie z niewiernym Tomaszem, rozesłanie apostołów oraz Wniebowstąpienie.

Największym dziełem w tej serii jest obraz przedstawiający XII stację, który ma imponujące wymiary (185 × 234) cm. Na tym wyjątkowym obrazie widnieje Ukrzyżowanie Jezusa, w otoczeniu 30 postaci polskich świętych, co tworzy niepowtarzalny i głęboko symboliczny kontekst, podkreślający duchowe znaczenie miejsca.

Pomniki i rzeźby

Na terenie Jasnej Góry, w okolicy klasztoru, znajduje się szereg pomników oraz rzeźb o głębokim znaczeniu religijnym. Ich historia sięga różnych epok, co powoduje, że są one istotnym elementem kulturowym tego miejsca.

Droga krzyżowa

Wzrok przybywających turystów często przyciąga Droga krzyżowa, która w stuleciu XX została zaaranżowana w ogrodzie klasztornym. W latach 1900–1913, pod okiem o. Euzebiusza Rejmana OSPPE, zrealizowano 14 stacji, które meandrują w podziemnym terenie. Rzeźby, z brązu, są efektem pracy Piusa Welońskiego, który współpracował z takimi artystami jak Konstanty Laszczka, Hipolit Marczewski oraz Leonard Wasilkowski. Pięknie zaprojektowane granitowe postamenti stacji to dzieło Stefana Szyllera.

Droga różańcowa

Obok klasztoru, w latach 1989–2005, powstała Droga różańcowa, która składa się z 20 stacji przedstawiających główne tajemnice różańcowe. Inicjatorem tego projektu był o. Rufin Abramek OSPPE. Stacje te zostały zaprojektowane przez Wiktora Zin oraz Tomasza Ross.

Pomnik Matki Bożej Niepokalanej

Wydarzeniem, które miało miejsce 8 grudnia 2009 roku, było odsłonięcie pomnika Matki Bożej Niepokalanej. To majestatyczne dzieło, z figurą Maryi o wysokości 185 cm i wadze 450 kg, wykonane zostało z marmuru kararyjskiego przez rzeźbiarza Kamila Drapikowskiego, a jego fundatorem są Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe (SKOK). Wcześniej w tym samym miejscu znajdował się posąg cara Aleksandra II, który z biegiem lat został zastąpiony różnymi figurami.

Pomnik kard. Stefana Wyszyńskiego

Na skwerze w pobliżu głównego wejścia, 26 sierpnia 1997 roku, odsłonięto pomnik prymasa kard. Stefana Wyszyńskiego. To imponująca, 3,5 metrowa figura kardynała, przedstawiająca go w postawie klęczącej, wykonana z brązu na podstawie projektu Jana Kucza. Pomnik został ufundowany przez rodzinę Sawko z USA i jest zwrócony w stronę kaplicy Matki Bożej.

Pomnik o. Augustyna Kordeckiego

Pomiędzy historycznymi wałami na bastionie Potockich, zrealizowano pomnik o. Augustyna Kordeckiego OSPPE. Został on stworzony ze spiżu w 1859 roku według projektu Henryka Stattlera. Cokół pomnika ozdobiony został herbami rodów, które miały istotny wkład w obronę Jasnej Góry, w tym rodów Czarnieckich, Krzyżtoporskich, Skórzewskich oraz Zamoyskich.

Pomnik św. Jana Pawła II

Pomnik św. Jana Pawła II, mierzący 4,3 metra, usytuowany jest na bastionie Świętej Trójcy. Rzeźba ta, wykonana z brązu przez Władysława Dudka, została odsłonięta 26 sierpnia 1999 roku, podczas uroczystości Matki Boskiej Częstochowskiej, w towarzystwie przedstawicieli Episkopatu Polski. Przedstawia on papieża w sutannie, z piuską w lewej dłoni, pozdrawiającego zgromadzonych. Całość podkreślona jest pięknym cokołem z czerwonego marmuru.

Pomnik rodziców św. Jana Pawła II

Niedaleko Domu Pielgrzyma, na niewielkim ceglanym cokoliku, znajduje się pomnik rodziców papieża – Emilii oraz Karola Wojtyłów. Odsłonięcie tego dzieła miało miejsce w sierpniu 1991. Figury, naturalnej wielkości, zostały zaprojektowane przez prof. Józefa Marka z Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, a ich odlew stworzyła pracownia Mariana Boruty.

Numizmatyka

Narodowy Bank Polski z radością wprowadził do obiegu szereg monet poświęconych ważnemu miejscu w Polsce, jakim jest Jasna Góra.

• 24 sierpnia 2005 roku wydano okolicznościową monetę o nominale 2 zł, upamiętniającą 350-lecie obrony Jasnej Góry, w nakładzie wynoszącym 1 milion sztuk,
• tego samego dnia ukazała się srebrna moneta kolekcjonerska, o nominale 20 zł, również z okazji 350-lecia obrony Jasnej Góry, w ograniczonym nakładzie równym 69 000 sztuk,
• 21 września 2009 roku wprowadzono kolejną okolicznościową monetę o nominale 2 zł, wpisującą się w serię Miasta w Polsce, dedykowaną Częstochowie i Jasnej Górze, z nakładem wynoszącym 1,1 miliona sztuk.

Władze klasztoru i sanktuarium

W klasztorze na Jasnej Górze, od chwili jego powstania w 1382 roku, funkcjonuje instytucja przeora. Pierwszym z nich był o. Grzegorz Primipillus OSPPE, a obecnie tę zaszczytną funkcję pełni Samuel Pacholski OSPPE. Do tej pory w roli przeora służyło około 131 zakonników, a sama rola przeora obejmuje zarządzanie klasztorem.

Warto podkreślić, że odpowiedzialność za sanktuarium spoczywa na kustoszu, który działa zgodnie z konstytucją zakonu. Wszyscy członkowie zakonu, a więc także przeor oraz kustosz, są zobowiązani do przestrzegania hierarchii, która w szczególności wiąże się z ich podległością generałowi, wybieranemu przez kapitułę. W tej chwili funkcję generała sprawuje o. dr Arnold Chrapkowski OSPPE.

Zarząd klasztoru oraz sanktuarium na Jasnej Górze
Funkcja		Zakonnik
Klasztor na Jasnej Górze
Przeor		o. Samuel Pacholski
Podprzeorowie	I	o. Rafał Wilk
	II	o. Marcin Ciechanowski
	III	o. Ryszard Kowalski
Administrator		o. Czesław Brud
Zastępca administratora		o. Kazimierz Jarosz
Sanktuarium na Jasnej Górze
Kustosz		o. Waldemar Pastusiak
Zastępca kustosza		o. Arseniusz Jurak

Pielgrzymowanie

Jasna Góra, znana jako główny cel pielgrzymek w Polsce, przyciąga każdego roku licznych wiernych oraz turystów. W 2023 roku odnotowano, że na to ważne miejsce duchowe przybyło około 3,6 miliona pielgrzymów z różnych zakątków świata. Oprócz polskich pielgrzymów, najwięcej osób przyjechało z takich krajów jak Stany Zjednoczone, Niemcy, Włochy oraz Hiszpania.

W ramach 440 ogólnopolskich pielgrzymek, które odbyły się w tym roku, uczestniczyło blisko 87 tysięcy osób, z czego około 78 tysięcy przybyło pieszo w ramach 228 pielgrzymek. Warto podkreślić, że najbardziej licznie reprezentowane były pielgrzymki diecezjalne z Tarnowa, Radomia, Krakowa oraz Warszawy, w których brało udział ponad 4 tysiące pątników. Oprócz tradycyjnych pielgrzymek pieszych, odbywały się również pielgrzymki rowerowe, biegowe, konne oraz na łyżworolkach.

Interesującym faktem jest, że najdłuższą pieszą pielgrzymką w Polsce jest pielgrzymka kaszubska, organizowana corocznie od 1982 roku. Jej trasa obejmuje 638 kilometrów, a czas wędrówki wynosi 19 dni, od 25 lipca do 12 sierpnia. Pątnicy przebywają przez wiele miejscowości, takich jak: Hel, Swarzewo, Wejherowo, Sianowo i wiele innych, aż do dotarcia na Jasną Górę.

W rejonie Jasnej Góry znajduje się hotel Dom Pielgrzyma im. św. Jana Pawła II, mieszczący się przy ul. ks. kard. Stefana Wyszyńskiego 1, który dysponuje 660 miejscami noclegowymi i jest otwarty przez cały rok. Dodatkowo, w okresie od maja do października funkcjonują Hale Noclegowe przy ul. Klasztornej 1, oferujące 485 miejsc. Goście odwiedzają także okoliczne sklepy spożywcze oraz pamiątkarskie, herbaciarnie, punkt fotograficzny oraz księgarnię Claromontana.

Na terenie sanktuarium działają również: Jasnogórski Punkt Pomocy Medycznej, Jasnogórski Punkt Charytatywny przy ul. Św. Barbary 6 oraz Jasnogórski Telefon Zaufania, co zwiększa komfort oraz wsparcie dla pielgrzymów.

Na mocy decyzji papieża Franciszka, od 26 lutego 2020 roku pielgrzymi odwiedzający to święte miejsce mają możliwość uzyskania darowania odpustu zupełnego, pod warunkiem spełnienia określonych norm.

Dzieła duszpasterskie

W sanktuarium jasnogórskim istnieje wiele grup apostolskich, które aktywnie wspierają duchowy rozwój wiernych. Oto lista tych organizacji z 2019 roku:

• Armia św. Michała Archanioła, zainicjowana w 2010 roku,
• Asysta Jasnogórska,
• Bractwo Eucharystyczne, powołane w 2004 roku z opiekunem ojcem Janem Poteralskim,
• Bractwo Najświętszej Maryi Panny Królowej Korony Polski, które miało swoją działalność między 1718 a 1864 rokiem, a od 2012 roku jest pod opieką ojca Romana Wita,
• Centralny Ośrodek Duchowej Adopcji Dziecka Poczętego z opiekunem ojcem Stanisławem Jaroszem,
• Cztery chóry Jasnogórskie,
• Duszpasterstwo Młodzieżowe,
• Franciszkański Zakon Świeckich,
• Intradziści i Orkiestra Jasnogórska,
• Jasnogórska Rodzina Różańcowa, która działała w latach 1610-1864 oraz 1917-1947, a od 1974 roku jest kierowana przez dyrektora ojca Mariana Waligórę,
• Jasnogórska Wspólnota Odnowy w Duchu Świętym „Kana”, powstała w 1993 roku, pod opieką ojca Dariusza Kropacza,
• Jasnogórskie Centrum Modlitwy Zawierzenia, zarządzane przez ojca Tomasza Tlałkę,
• Konfederacja Przyjaciół Jasnej Góry,
• Rycerstwo Orderu Jasnogórskiej Bogarodzicy, które działa od 1991 roku, z Dziekanem Generalnym Rycerstwa ojcem Janem Adamem Nalaskowskim,
• Sodalicja Mariańska, czynna od 1916 do 1949 roku, wznowiona w 1980 roku,
• Wspólnota bł. Euzebiusza, moderowana przez ojca Marka Nowackiego,
• Wspólnota „Niespokojnych Nadzieją”,
• Wspólnota Zawierzenia Rodzin,
• Wspólnota „Z Maryją ratuj człowieka”, pod opieką ojca Kazimierza Manieckiego.

Każda z tych grup odgrywa istotną rolę w życiu religijnym społeczności przy jasnogórskim sanktuarium.

Media

W 1978 roku powstało Biuro prasowe Jasnej Góry, które ma na celu zapewnienie kompleksowej informacji na temat wszystkich kwestii związanych z tym miejscem. W ramach tej działalności zorganizowano również różnorodne media, w tym Radio Jasna Góra, które rozpoczęło nadawanie w 1995 roku, czasopismo „Jasna Góra” oraz wydawnictwo „Paulinianum”. Dodatkowo funkcjonuje Jasnogórskie Centrum Informacji, które koordynuje wiele działań informacyjnych i promocyjnych.

Radio Jasna Góra rozpoczęło swoją działalność 25 marca 1995 roku, przyciągając uwagę zarówno ewangelizacyjną, jak i patriotyczną. Stacja nadaje na częstotliwości 100,6 MHz, a jej zasięg sięga około 100 km. Odbiór możliwy jest także poprzez satelitę Hot Bird, dostępnego w platformie cyfrowej nc+.

W 1983 roku na Jasnej Górze zainaugurowano wydawanie periodyku „Jasna Góra”, który osiąga nakład 10.000 egzemplarzy. Wydawcą czasopisma jest Kuria Generalna Zakonu Paulinów oraz Klasztor Jasnogórski, a jego druk ma miejsce w Krakowie. Publikacje w tym czasopiśmie, dostępne także w wersji internetowej, obejmują aktualności dotyczące zakonu i sanktuarium oraz artykuły o tematyce duszpasterskiej. W 2018 roku czasopismo to otrzymało nagrodę „Mały Feniks 2018” od Stowarzyszenia Wydawców Katolickich.

Podmiotem medialnym związanym z zakonem paulinów jest wydawnictwo „Paulinianum”. Publikuje ono książki o tematyce teologicznej, koncentrując się głównie na mariologii, historii oraz naukach społecznych. Przy wydawnictwie funkcjonuje księgarnia, oferująca m.in. sprzedaż wysyłkową publikacji.

Również Jasnogórskie Centrum Informacji zostało utworzone w celu dostarczania informacji na temat liturgii, życia religijnego i kulturalnego. Centrum wspiera pielgrzymów zagranicznych, oferując przewodników w kilkunastu językach oraz pomoc w rezerwacji mszy św. dla grup pielgrzymkowych.

Media na Jasnej Górze
Funkcja	Osoba
Biuro prasowe Jasnej Góry
Dyrektor	o. Michał Bortnik
Rzecznik prasowy
Radio Jasna Góra
Dyrektor	o. Andrzej Grad
Dwumiesięcznik Jasna Góra
Redaktor naczelny	o. Tomasz Leśniewski
Wydawnictwo Paulinianum
Dyrektor	o. Michał Lukoszek
Jasnogórskie Centrum Informacji
Dyrektor	s. Małgorzata Kierznowska USJK

---

Oceń: Jasna Góra

---