Antoni Basiński

---

Życiorys

Antoni Basiński urodził się 23 marca 1905 roku w Częstochowie. Był synem Antoniego, wojskowego lekarza, oraz Roberty z Możdżeńskich. W dzieciństwie miał brata Karola. swoje kształcenie rozpoczął w gimnazjum w Smoleńsku, a maturę zdał w 1923 roku w Gimnazjum Państwowym im. Kochanowskiego w Radomiu.

W latach późniejszych podjął studia na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, gdzie kształcił się pod okiem Edwarda Bekiera. Ukończenie nauki przypadło na 1928 rok, po którym to udał się na staże do Zurychu oraz Utrechtu. W 1932 roku obronił doktorat na Eidgenössische Technische Hochschule (ETH) w Zurychu. Jego rozprawa doktorska nosiła tytuł „Uber die Stabilitat der negativen und positiven Halogen- und Rhodansilbersole” i była prowadzona pod kierownictwem Georga Wiegnera. Habilitację uzyskał w 1935 roku na Uniwersytecie Stefana Batorego, na podstawie pracy „Badania nad trwałością koloidów halogenowych srebra”.

W trakcie II wojny światowej przebywał w Wilnie, gdzie, po zamknięciu uniwersytetu, podejmował pracę jako robotnik i uczestniczył w tajnym nauczaniu. Po wojnie osiedlił się w Toruniu, gdzie 24 sierpnia 1945 roku rozpoczął pracę w nowo tworzonym Uniwersytecie Mikołaja Kopernika. Już 1 października został powołany prowizorycznie na stanowisko profesora nadzwyczajnego, a jego zadaniem było zorganizowanie nauczania kierunków chemicznych.

W okresie 1945–1951 pełnił funkcję kierownika Katedry Chemii Nieorganicznej, która funkcjonowała w ramach Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego. Po utworzeniu Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii w 1951 roku, zorganizował oraz kierował Katedrą, a następnie Zakładem Chemii Fizycznej aż do 1969 roku. W latach 1952–1956 sprawował także urząd rektora UMK. Na emeryturę przeszedł w 1975 roku.

Jego badania koncentrowały się na fizykochemii, właściwościach koloidów oraz związków wielkocząsteczkowych, przede wszystkim na zoli chlorowcowych soli srebra. Interesował się również kinetyką chemiczną.

Zmarł 24 września 1990 roku w Toruniu, a jego miejsce spoczynku znajduje się na ewangelickim cmentarzu św. Jerzego (sektor B-4-26). Od 1935 roku żoną Antoniego była Halina Kontowtt (1903–1983), również chemik i profesor UMK. Ich córka, Zofia Libuś, kontynuowała rodzinne tradycje akademickie, zostając profesorem chemii.

Ordery i odznaczenia

Antoni Basiński, znany z licznych osiągnięć i wkładu w rozwój edukacji oraz społeczności, został uhonorowany licznymi odznaczeniami i wyróżnieniami. Wśród jego najważniejszych nagród znajdują się:

• krzyż komandorski z gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski,
• medal Komisji Edukacji Narodowej,
• odznaka „Zasłużony Nauczyciel PRL” (1970),
• odznaka honorowa „Za szczególne zasługi dla rozwoju województwa bydgoskiego”.

Wyróżnienia i nagrody

Antoni Basiński uzyskał liczne wyróżnienia i nagrody w ciągu swojej kariery, co potwierdza jego znaczący wkład w dziedzinie chemii. Poniżej znajduje się lista najważniejszych osiągnięć:

• 1967 – Medal Jana Zawidzkiego przyznany przez Polskie Towarzystwo Chemiczne,
• 1968 – Medal Jędrzeja Śniadeckiego przyznany przez Polskie Towarzystwo Chemiczne,
• 1977 – Medal UMK,
• 1979 – członkostwo honorowe Polskiego Towarzystwa Chemicznego,
• 1980 – doktorat honoris causa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Wybrane publikacje

Antoni Basiński, wybitny naukowiec, dokonał wielu istotnych badań oraz opracowań w dziedzinie chemii. Poniżej przedstawiamy wybrane publikacje, które ilustrują jego wkład w rozwój tej nauki:

• Badania nad szybkością rozpuszczania się metali w wodnych roztworach soli (Warszawa, 1930, wspólnie z Edwardem Bekierem),
• Ćwiczenia rachunkowe z chemji fizycznej (Warszawa, Komitet Wydawniczy Podręczników Akademickich, 1935),
• W sprawie teorii adsorbcyjnej rozpuszczania (1937),
• O trwałości hydrozoli haloidków srebra (1937, wspólnie z S. Sawicką),
• O koagulacji hydrozolu jodku srebra (1938),
• Chemia nieorganiczna i ogólna: skrypt przeznaczony dla studiujących chemię na uniwersytetach i politechnikach (1950),
• Chemia nieorganiczna i ogólna (Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1953),
• Ćwiczenia rachunkowe z chemii fizycznej (Państwowe Wydaw. Techniczne, Warszawa, 1950),
• Słownik polskiej terminologii chemicznej: chemia czysta i wybrane dyscypliny pokrewne (Wydaw. Naukowo-Techniczne, Warszawa, 1975),
• Słownik terminologii chemicznej polsko-niemiecko-angielsko-francusko-rosyjski. Dictionary of chemical terminology – Polish-German-English-French-Russian (Wydaw. Naukowo-Techniczne, Warszawa, 1974),
• Zarys fizykochemii koloidów (Państwowe Wydaw. Naukowe, Warszawa, 1957).

Prace Basińskiego przyczyniły się do znacznego rozszerzenia wiedzy w dziedzinie chemii fizycznej i nieorganicznej, potwierdzając jego status jako cenionego badacza.

Upamiętnienie

Na Wydziale Chemii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika każdego roku organizowane są szczególne wydarzenia poświęcone pamięci Antoniego Basińskiego. Uroczyste wykłady stanowią doskonałą okazję do upamiętnienia jego dorobku oraz wkładu w rozwój chemii.

---

Oceń: Antoni Basiński

---