Wojciech Łukaszewski

---

Życiorys

Wykształcenie

Muzyczna podróż Wojciecha Łukaszewskiego rozpoczęła się, gdy miał zaledwie 15 lat. W okresie od 1951 do 1960 roku uczęszczał do Państwowej Szkoły Muzycznej I i II st. w Częstochowie, gdzie kształcił się w grze na fortepianie pod okiem Wacławy Sakowicz. Na znaczącym wydarzeniu, jakim był koncert dyplomatów w Filharmonii Częstochowskiej, zaprezentował II i III część Koncertu d-moll J.S. Bacha w towarzystwie orkiestry symfonicznej. Jego edukacja obejmowała także naukę od Wacława Przytulskiego, Antoniego Szuniewicza oraz Tadeusza Wawrzynowicza, co przyczyniło się do jego reputacji jako utalentowanego akompaniatora oraz znawcy nut a vista. W trakcie studiów kompozytorskich zetknął się ze swoją pierwszą kompozycją, dwugłosową Fugą a-moll na fortepian solo. Egzamin dojrzałości w Liceum dla Dorosłych w Częstochowie zdał w 1959 roku.

W latach 1960–1965 kontynuował kształcenie w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie, gdzie studiował kompozycję, dyrygenturę oraz teorię muzyki pod kierunkiem Tadeusza Szeligowskiego, a po jego śmierci u Tadeusza Paciorkiewicza. Wraz z nauką instrumentacji, harmonii oraz literatury muzycznej rozwijał się dzięki współpracy z innymi wybitnymi pedagogami. W 1963 roku dołączył do Koła Młodych Związku Kompozytorów Polskich, a jego pierwszy utwór symfoniczny, Concertino na fortepian i orkiestrę, powstał w latach 1963–1964. Dyplom ukończenia studiów uzyskał 26 czerwca 1965 roku. Równo rok później miało miejsce prawykonanie jego kantaty historycznej De morte Boleslai carmina, a w latach 1966–1967 odbył studia kompozytorskie w Paryżu u Nadii Boulanger jako stypendysta rządu francuskiego.

Kariera i twórczość

Po powrocie do Polski w 1967 roku Łukaszewski podjął pracę na Wydziale Wychowania Muzycznego PWSM w Warszawie, gdzie przez rok prowadził ćwiczenia z harmonii. Działania te przerwały trudności mieszkaniowe, co skłoniło go do powrotu do Częstochowy w 1968. Tam podjął zatrudnienie w Państwowej Szkole Muzycznej I i II st., a w 1971 roku objął stanowisko dyrektora. W jego zakresie obowiązków znalazły się przedmioty teoretyczne, takie jak historia muzyki czy instrumentoznawstwo. Równolegle uczył na Politechnice Częstochowskiej, gdzie prowadził zajęcia związane z muzyką i kulturą współczesną.

Za twórczość Pieśń o żołnierzach Westerplatte otrzymał honorowe wyróżnienie od Związku Kompozytorów Polskich w 1968 roku. Poza pracą pedagogiczną był również aktywnym animatorem kultury. W latach 1968–1971 pełnił rolę prelegenta w Filharmonii Częstochowskiej oraz autorem komentarzy do programów koncertowych. Spis jego publikacji obejmuje 145 pozycji. Był zaangażowany w organizację koncertów, jak np. cykl „Wieczory muzyczne przy świecach”, a także pełnił funkcję jurora w konkursach muzycznych.

Łukaszewski był także krytykiem muzycznym, pisząc ponad 120 artykułów w lat 1968–1975, współpracując z takimi gazetami jak „Życie Częstochowy” i „Ruch Muzyczny”. Od 1971 roku był członkiem Stowarzyszenia Autorów ZAiKS oraz nadzwyczajnym członkiem Związku Kompozytorów Polskich od 1974 roku. Jego osiągnięcia w zakresie organizacji i edukacji muzycznej zostały uhonorowane licznymi nagrodami oraz odznaczeniami państwowymi.

Śmierć

Mimo pogarszającego się stanu zdrowia, Łukaszewski kontynuował swoją działalność twórczą. W chwili śmierci 13 kwietnia 1978 roku w Częstochowie planował napisanie koncertu fortepianowego oraz opery. Zmarł na skutek ciężkich komplikacji zdrowotnych, w tym zatoru płuc oraz zawału serca. Podczas mszy żałobnej miały miejsce wykonania fragmentów jego nieukończonego utworu, Litanie do Madonny Treblińskiej, a także pieśni na głos z fortepianem, Tak małomównej nie było jesieni. Ceremonia pogrzebowa zgromadziła przedstawicieli Związku Kompozytorów Polskich oraz mieszkańców Częstochowy, którzy oddali mu hołd. Spoczął na cmentarzu rodzinnym Kule w Częstochowie.

Twórczość

Dorobek kompozytorski Wojciecha Łukaszewskiego obejmuje 60 dzieł ukończonych oraz 9 nieukończonych, które zostały dokończone przez jego syna, Pawła Łukaszewskiego. Jego twórczość obejmuje różnorodne formy, w tym utwory orkiestrowe, kameralne oraz fortepianowe, a także pieśni, utwory chóralne oraz muzykę do spektakli teatralnych wystawianych w Częstochowie. W kompozycjach można zauważyć wpływy Mieczysława Karłowicza, neoklasycyzmu, ekspresjonizmu oraz sonoryzmu. Utwory jego były prezentowane podczas wielu festiwali zarówno w Polsce, jak i za granicą, w tym Wrocławskiego Festiwalu Polskiej Muzyki Współczesnej oraz Festiwalu Współczesnej Twórczości Muzycznej dla Dzieci i Młodzieży.

Poza granicami Polski, kompozycje Łukaszewskiego były wykonywane w takich krajach jak Anglia, Belgia, Francja, Łotwa, Niemcy, Rosja i Słowacja. Część jego dzieł uzyskała druk oraz nagrania na płytach CD w takich wydawnictwach jak Polskie Wydawnictwo Muzyczne czy Agencja Autorska.

Upamiętnienie

Życie i twórczość W. Łukaszewskiego doczekały się trzech prac magisterskich oraz publikacji książkowej autorstwa M. Łukaszewskiego, zatytułowanej Wojciech Łukaszewski – życie i twórczość, wydanej w Częstochowie w 1997 roku. Z okazji osiemdziesiątej rocznicy urodzin kompozytora, na budynku, w którym mieszkał, umieszczono tablicę pamiątkową.

Ważniejsze kompozycje

Orkiestrowe

W twórczości Wojciecha Łukaszewskiego wyróżniają się liczne kompozycje orkiestrowe, które oddają bogactwo jego muzycznej wyobraźni. Wśród nich znajduje się Concertino na fortepian i orkiestrę nr I z 1964 roku, a także Musica per archi z 1968 roku. Kolejnym znaczącym utworem jest Confessioni per orchestra z 1970 roku. Warto również wspomnieć o Musica da camera z 1971 roku oraz Concertino na fortepian i orkiestrę nr II z 1973 roku. Wśród jego późniejszych dzieł znajduje się Epizody na orkiestrę z 1975 roku, które zostało wydane przez PWM w Krakowie w 1984 roku.

Kameralne

W zakresie muzyki kameralnej Łukaszewski stworzył wiele utworów, które pokazują jego talent do pracy z mniejszymi składami muzycznymi. Kaprys na skrzypce i fortepian z 1963 roku oraz Cztery miniatury na klarnet i fortepian, również z 1963 roku, są doskonałymi przykładami jego inwencji twórczej. Na uwagę zasługują także Utwór na kwartet smyczkowy z 1967 roku, wydany przez Agencję Autorską w 1976 roku, oraz Cztery miniatury na 2 flety i klarnet z 1974 roku. Dodatkowo jego Quartetto per tromboni z 1975 roku i Suita w dawnym stylu na kwintet dęty z 1976 roku (wydana rok później) pokazują szerokie spektrum jego kompozycji.

Solowe

W dziedzinie muzyki solowej niezaprzeczalnie znaczącym dziełem jest Dwugłosowa Fuga a-moll na fortepian z 1957 roku, a także Wariacje c-moll na fortepian (cykl I) z 1960 roku i (cykl II) z tego samego roku. Wśród jego późniejszych kompozycji znajduje się Preludium na fortepian z 1961 roku, Toccata na fortepian z 1962 roku oraz dwie sonatyny z 1963 roku. Nie można pominąć Wariacji na temat melodii ludowej „Uśnijże mi uśnij” na fortepian z 1977 roku i Preludium na akordeon z 1978 roku.

Chóralne a cappella

W twórczości chóralnej Łukaszewski zaskakuje różnorodnością tematów i technik kompozytorskich. Jego utwór Nazywam ciebie morze na chór mieszany z 1965 roku w słowach H. Piotrowskiego poczynił istotny krok w kierunku nowoczesnej muzyki chóralnej. Tysiąclecie na chór mieszany z 1966 roku, stworzony przez M. Jastruna, oraz Catulli Carmina na chór mieszany z 1967 roku dowodzą bogactwa jego kreatywności. Utwór Mazowsze na chór męski z 1969 roku bazuje na słowach K.K. Baczyńskiego. W tym samym roku powstała Pieśń o żołnierzach z Westerplatte na chór mieszany, której tekst napisał K.I. Gałczyński. Warto również wymienić Tryptyk ludowy na chór mieszany z 1969 roku, a także kilka pieśni na chór chłopięcy, w których teksty stworzyła M. Konopnicka.

Pieśni na głos solo

W dziedzinie pieśni solowych należy wyróżnić utwory takie jak Glorkanto (Pochwała Stworzenia) z 1977 roku, w którym wykorzystano tekst E.Cichla-Czarniawskiej, oraz Tak jak drzewa z tego samego roku, stworzona na słowa M. Łukaszewskiej.

Utwory wokalno-instrumentalne

W tej kategorii Łukaszewski stworzył szereg interesujących kompozycji. W szczególności De morte Bolezlaui Carmina z 1965 roku, będąca małą kantatą na baryton solo, chór i orkiestrę, opartą na tekście Gall Anonima, zasługuje na uwagę. Pieśni Księżyca z 1966 roku na mezzosopran, głos recytujący i dziesięć instrumentów, bazują na słowach F. Garcii Lorca. Warto także wspomnieć o Trois fragments poetiques d’apres Pontus de Tyard z 1966 roku oraz Trois épisodes funebres z 1969 roku. Wśród jego kompozycji znaleźć można także Oda na Gdańsk z 1969 roku na baryton, chór i orkiestrę z tekstem J. Iwaszkiewicza, oraz Freski wrocławskie z 1969 roku, na podstawie słów M. Konopnickiej i S. Grochowiaka.

Pieśni na głos i fortepian

W tym rodzaju kompozycji, Łukaszewski odnosi wiele sukcesów. Utwór Jesień wspomnienia tka młodości z 1957 roku z tekstem L. Staffa, a także Jakżeż ja się uspokoję z 1958 roku, w opracowaniu słów S. Wyspiańskiego, stanowią istotny wkład w jego dorobek muzyczny. Z preludiów z 1958 roku oraz Smutną jest dusz moja z 1960 roku są także znaczącym uzupełnieniem jego repertuaru. Utwór Te żywieckie pola, czy Kranke Rose z lat 1960-61, tak samo jak Trzy pieśni na sopran i fortepian z 1962 roku uwypuklają talent kompozytora. Ostatnie lata jego twórczości obfitują w wiele utworów, takich jak Noc na morzu na mezzosopran i fortepian z 1965 roku czy Listopady z 1971 roku. Kompozycje Idzie wojsko przez świat z 1974-75 roku, Maszeruje pluton z tego samego okresu i Hełm z 1974-75 roku pokazują ewolucję jego stylu oraz zamiłowanie do tekstu. Trzy pieśni na sopran i fortepian z 1975 roku, które oparto na słowach E. Cichla-Czarniawska, jak również utwór Tak małomównej nie było jesieni z 1975 roku i Ballada o polskim dziecku z 1977 roku, którego autorem tekstu jest Z. Jerzyna, zasługują na szczególną uwagę. Warto także zwrócić uwagę na Siedem piosenek dla dzieci z 1977 roku, w których występują teksty A. Nowickiego, D. Gellnerowej, J. Porazińskiej, co świadczy o jego wszechstronności.

Muzyka teatralna

Wśród dzieł przeznaczonych na potrzeby sceniczne, Łukaszewski zrealizował Wszystko dobre co się dobrze kończy, na podstawie dramatu W. Szekspira z 1971 roku, będącego znakomitym przykładem jego umiejętności. W późniejszym okresie powstały Miłość i próżność z 1974 roku, oparte na dziele K. Godebskiego, oraz Wierna rzeka na podstawie S. Żeromskiego z 1975 roku. Ostatnią ważną kompozycją jest Czarodziejskie okulary z 1977 roku, stworzona przez Z. Niemczynowskiego.

Literatura (wybór)

W twórczości Wojciecha Łukaszewskiego można znaleźć niezwykle cenne zasoby, które dokumentują jego działalność artystyczną oraz wpływ na polską muzykę. Oto wybrana literatura, która może być pomocna dla osób PRAGNĄCEJ zgłębić jego osiągnięcia i wkład w kulturę muzyczną.

• Bączyńska-Rajchel, Maria, Katalog tematyczny dzieł Wojciecha Łukaszewskiego, praca magisterska, maszynopis, WSP, Częstochowa 1981,
• Gabryś Ryszard, Polska muzyka współczesna w Częstochowie, „Ruch Muzyczny” nr 14 / 1974,
• Gago Piotr, Łukaszewski Wojciech, hasło biograficzne, w: Encyklopedia Muzyki, red. E. Dziębowska, t. 5 – kll, PWM, Kraków 1997, s. 470,
• Jurga Beata, Twórczość chóralna a cappella Wojciecha Łukaszewskiego, praca magisterska, maszynopis, WSP, Częstochowa 1989,
• Komorowska Małgorzata, Pod Jasną Górą, „Ruch Muzyczny” nr 12 / 1975,
• Łukaszewski Marcin Tadeusz, Łukaszewski Wojciech, hasło biograficzne, w: Słownik Biograficzny Ziemi Częstochowskiej, t. I, red. A.J. Zakrzewski, WSP, Częstochowa 1998, s. 77-80,
• Łukaszewski Marcin, Łukaszewski Wojciech, hasło biograficzne, w: Kompozytorzy polscy 1918-2000, red. Marek Podhajski,
• Marcin Łukaszewski, Wojciech Łukaszewski – kompozytor, pedagog, działacz muzyczny, cz. I, „Muzyka21” nr 4 / 2001,
• Marcin Łukaszewski, Wojciech Łukaszewski – kompozytor, pedagog, działacz muzyczny, cz. II, „Muzyka21” nr 5 / 2001,
• Marcin Łukaszewski, Charakterystyka twórczości fortepianowej i pedagogicznej Wojciecha Łukaszewskiego, w: Prace Naukowe – Pedagogika VII, Wydawnictwo WSP, Częstochowa 1998, s. 95-111,
• Marcin Łukaszewski, Twórczość fortepianowa Wojciecha Łukaszewskiego, praca magisterska, maszynopis, AMFC, Warszawa 1996,
• Marcin Łukaszewski, Wojciech Łukaszewski. Życie i twórczość, Wydawnictwo WSP, Częstochowa 1997, s. 282,
• Marcin Łukaszewski, Życie i twórczość Wojciecha Łukaszewskiego, „Saeculum Christianum” nr 2 / 1999, Wydawnictwo ATK, Warszawa 2000, s. 123-138,
• Łukaszewski Wojciech, hasło biograficzne, w: International Who’s Who in Music and Musicians, London bd.,
• Łukaszewski Wojciech, Muzyczne interludia. Recenzje, sprawozdania, refleksje, wywiady, pod red. M.T. Łukaszewskiego, Musica Sacra Edition, Warszawa 2009,
• Malko Wanda, 100 lat szkolnictwa muzycznego w Częstochowie 1904-2004, OPK Gaude Mater, Częstochowa 2004, s. 333,
• Malko Wanda, Biografie kompozytorów częstochowskich. Wojciech Łukaszewski (1936-1978), w: Almanach Częstochowy 1989, Towarzystwo Przyjaciół Częstochowy, Częstochowa 1989, s. 29-34,
• Serdak Grażyna, Twórczość Wojciecha Łukaszewskiego na tle polskiej muzyki współczesnej, w: Częstochowa i jej miejsce w kulturze polskiej, WSP, Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Częstochowie, Częstochowa 1990, s. 190-215.

---

Oceń: Wojciech Łukaszewski

---