Mieczysław Birnbaum

---

Życiorys

Urodził się w Częstochowie w rodzinie żydowskiej jako syn chazana Abrahama Bera Birnbauma oraz Leonory z domu Frenkel. Jego siostra, Helena Gruszecka (1901–1982), była uznaną aktorką. Po ukończeniu gimnazjum w Piotrkowie, rozpoczął działalność polityczną. Z początku był związany z Socjaldemokracją Królestwa Polskiego i Litwy, a następnie dołączył do PPS–Frakcji Rewolucyjnej.

Jego studia zostały przerwane z powodu aresztowania, wynikającego z aktywnego uczestnictwa w ruchu rewolucyjnym. Po odsiedzeniu wyroku został zesłany, a podczas I wojny światowej walczył w armii rosyjskiej. W 1917 roku brał udział w tworzeniu Wojska Polskiego na wschodzie, organizując Związek Wojsk Polskich w Jassach. Wkrótce po tym został wybrany na członka Komitetu Wykonawczego Wojsk Polskich Frontu Rumuńskiego i był również członkiem POW (KN 3).

Birnbaum był jednym z delegatów gen. Józefa Hallera, wspólnie z Bronisławem Nakoniecznikow-Klukowskim i Walerianem Czumą, którzy 12 kwietnia 1918 roku zostali wysłani do rządu RFSRR. Ich celem było uzyskanie zgody na przemarsz korpusu militarnego z Ukrainy na tereny kontrolowane przez bolszewików, w odpowiedzi na niemieckie żądania rozbrojenia.

Bolszewicy jednak odmówili ewakuacji II Korpusu za Dniepr, a ich decyzja przyczyniła się do rozbicia korpusu w bitwie pod Kaniowem przez Niemców. Miał również istotną rolę jako szef wydziału politycznego II Oddziału Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, piastując stopień porucznika piechoty WP w latach 1918–1921.

Był zaufanym emisariuszem Józefa Piłsudskiego i z jego nominacji reprezentował Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego w rokowaniach polsko-bolszewickich w Mikaszewiczach podczas wojny polsko-bolszewickiej, gdzie pełnił funkcję głównego negocjatora w trudnych okolicznościach.

Birnbaum był także tłumaczem literatury rosyjskiej i jako pierwszy przetłumaczył na język polski opowiadania Izaaka Babla oraz Jewgienija Zamiatina. Interesującym faktem jest, że był stryjem Jerzego Pomianowskiego.

W czasie kampanii wrześniowej w 1939 roku, po agresji ZSRR na Polskę, dostał się do niewoli sowieckiej i był przetrzymywany w obozie w Kozielsku. Z tragicznych wiadomości wynika, że 23 lub 24 kwietnia 1940 roku został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w Katyniu, gdzie również został pochowany. Dopiero 28 lipca 2000 roku jego szczątki zostały przeniesione na Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu.

5 października 2007 roku, minister obrony narodowej Aleksander Szczygło, pośmiertnie mianował go na stopień kapitana. Awans został ogłoszony publicznie 9 listopada 2007 roku w Warszawie, podczas uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.

Ordery i odznaczenia

Wśród licznych zasług Mieczysława Birnbauma, istotną rolę odgrywają jego odznaczenia, które są świadectwem uznania za wybitne osiągnięcia. Poniżej wymienione są niektóre z nich:

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 6741,
• Krzyż Niepodległości – przyznany 17 marca 1932 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”,
• Krzyż Walecznych,
• Złoty Krzyż Zasługi – przyznany 9 listopada 1929 „za zasługi na polu pracy narodowej i społecznej”.

Twórczość

Mieczysław Birnbaum, znany pisarz i translator, pozostawił po sobie znaczący dorobek literacki. Poniżej przedstawiamy niektóre z jego ważniejszych dzieł:

• „Partja winta” A. P. Czechow (tłumaczenie M. Binom, Warszawa, „Rój”, 1926),
• „Ludzie jaskiniowi i inne opowiadania” J. Zamiatin (przekład pod pseudonimem Binom, poprawiony i uwspółcześniony przez M. K., tekst oparty na wydaniu „Roju” z 1927 roku, Warszawa: WIS 1986),
• „Gasnącemu światu” (słowa pod pseudonimem M. Binom; ilustracje St. Dobrzyński, Warszawa, s.n. 1930),
• „Raj na ziemi” (Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, Zakłady Wydawniczo-Drukarskie „Praca”, 1930),
• „Utwory wybrane” I. Babel (tłumaczenie pod pseudonimem Mieczysław Binom, wstęp Jerzy Pomianowski, Warszawa, „Czytelnik”, 1961),
• „Historia jednego konia” I. Babel (tłumaczenie pod pseudonimem Mieczysław Binom; wybór dokonał Ziemowit Fedecki, Warszawa, „Czytelnik”, 1988).

---

Oceń: Mieczysław Birnbaum

---