Zygmunt Modzelewski

Polityka i administracja

Zygmunt Modzelewski, znany również pod różnymi pseudonimami, takimi jak „Bicz”, „Fiszer”, „Konopka”, „Kozłowski Z.”, „Niedzielski”, „Szczepański Zygmunt”, oraz po prostu „Zygmunt”, urodził się 15 kwietnia 1900 roku w Częstochowie. Zmarł 18 czerwca 1954 roku w Warszawie. Był to prominentny polski polityk komunistyczny, który miał znaczący wpływ na losy kraju w okresie powojennym.

Jako doświadczony dyplomata oraz ekonomista, Modzelewski pełnił ważne funkcje w strukturach władzy. Był członkiem Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Francji w latach 1924-1925, a następnie objął stanowisko ministra spraw zagranicznych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w latach 1947–1951. W latach 1952–1954 zasiadał w Radzie Państwa PRL, gdzie miał okazję wpływać na kluczowe decyzje polityczne.

Modzelewski był również posłem do Krajowej Rady Narodowej oraz uczestniczył w pracach Sejmu Ustawodawczego, a także Sejmu PRL I kadencji. Jego działalność miała istotne znaczenie w procesie budowy Polski Ludowej, co czyni go jedną z ważniejszych postaci tego okresu.

Życiorys

Zygmunt Modzelewski przyszedł na świat w rodzinie robotniczej, jego ojcem był Ignacy, pracujący jako robotnik kolejowy, a matką Józefa, z domu Piotrowska. W 1918 roku zakończył edukację w męskim gimnazjum w Częstochowie. Następnie podjął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, lecz szybko przerwał je. W 1917 roku zaangażował się w życie polityczne, wstępując do Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy. Rok później, w 1918, został członkiem Komunistycznej Partii Robotniczej Polski.

Pod koniec 1918 roku, jako ochotnik, wstąpił do Wojska Polskiego. Służył w szeregach 24 Pułku Piechoty, biorąc udział w wojnie polsko-bolszewickiej, a także w walkach toczonych pod Warszawą oraz na Froncie Litewsko-Białoruskim. Po zakończeniu służby wojskowej został zdemobilizowany jako podoficer rezerwy WP w stopniu plutonowego. Po powrocie do cywila osiedlił się w Lublinie, gdzie od 1921 roku pracował jako buchalter w Lubelskiej Spółdzielni Spożywców. W tym czasie aktywnie brał udział w działalności Komitetu Obwodowego KPRP oraz pełnił funkcję instruktora partyjnego w KC KPRP.

W latach 1923–1937 mieszkał głównie we Francji, gdzie udał się na sfałszowanym paszporcie na nazwisko Fiszer. Należał do Francuskiej Partii Komunistycznej, zasiadając w jej Komitecie Centralnym w latach 1924–1925. Jego edukacja kontynuowana była na Uniwersytecie Paryskim oraz w Szkole Nauk Politycznych w Paryżu, gdzie w 1928 roku uzyskał doktorat w dziedzinie ekonomii.

Po powrocie do ZSRR, w tzw. „wielkim oczyszczeniu”, został ujęty przez NKWD i umieszczony w areszcie na Łubiance jako rzekomy agent imperialistyczny. Jego zeznania miały posłużyć w procesie KPP, który ostatecznie nie doszedł do skutku. Mimo tego, Modzelewski odmawiał składania fałszywych zeznań, przetrwał w śledztwie do momentu upadku Nikołaja Jeżowa i w lipcu 1939 roku został zwolniony oraz zrehabilitowany.

W październiku 1939 roku podjął pracę jako tłumacz i redaktor. Aktywnie uczestniczył w Związku Patriotów Polskich oraz współpracował z tajnym Centralnym Biurem Komunistów Polski, działającym przy Komitecie Centralnym WKP(b). W maju 1943 roku brał udział w formowaniu 1 Polskiej Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki w obozie w Sielcach nad Oką, gdzie pełnił funkcję lektora w Sekcji Politycznej Dywizji w stopniu kapitana. W 1944 roku objął stanowisko pierwszego dyrektora Agencji „Polpress”. W tym samym roku przystąpił do Polskiej Partii Robotniczej, a później został członkiem Komitetu Centralnego PPR, pełniąc tę rolę od 1945 do 1948 roku.

Na początku 1945 roku, 2 stycznia, został mianowany ambasadorem RP w ZSRR, funkcję tę pełnił do 28 czerwca 1945 roku, kiedy to zakończyła się konferencja moskiewska dotycząca powołania Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej. Następnie na stałe wrócił do kraju, gdzie pełnił rolę podsekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Od 1945 roku kierował resortem do 1947 roku i był członkiem polskiej delegacji na konferencję w Poczdamie, a także delegatem Polski na sesji Komisji Przygotowawczej Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz aktywnie współpracował w pracach Komitetu Słowiańskiego w Polsce.

W latach 1947–1951 sprawował funkcję ministra spraw zagranicznych. W 1951 roku objął urząd rektora Instytutu Kształcenia Kadr Naukowych. Od 1948 roku był członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej oraz członkiem Komitetu Centralnego PZPR. W tym samym roku obronił pracę doktorską z filozofii. Od 1951 roku był profesorem zwyczajnym, a od 1952 roku członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk. W latach 1952–1954 pełnił obowiązki członka Rady Państwa.

Na koniec swojego życia Zygmunt Modzelewski znalazł spoczynek na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie, w kwaterze A 27-Tuje-8/9.

Rodzina

W życiu Zygmunta Modzelewskiego pojawiły się dwie znaczące postacie, które odgrywały ważną rolę w jego osobistym i zawodowym życiu. Jego pierwszą żoną była Jadwiga Brum (1898–1970), aktywna działaczka KPRP oraz FPK, której zaangażowanie obejmowało również uczestnictwo w ruchu oporu podczas II wojny światowej we Francji. Była ona także członkiem PPR i PZPR, co podkreśla jej zaangażowanie w życie polityczne tamtego okresu.

Drugą małżonką Modzelewskiego była Natalia Wilder (1912–1992), uznawana za ważną postać w świecie literatury jako krytyk literacki oraz tłumacz rosyjskiej literatury. Jej twórczość literacka była doceniana nie tylko za jakość, ale także za oryginalność. Natalia była członkiem Związku Literatów Polskich i znana była również pod pewnymi pseudonimami, w tym Karol Wilt, co świadczy o jej szerokim zasięgu działalności twórczej.

Warto zaznaczyć, że pasierbem Zygmunta Modzelewskiego był Karol Modzelewski, który również zyskał pewne uznanie w swoim życiu zawodowym. Takie relacje rodzinne wprowadzały dodatkowe wątki w życie Modzelewskiego, łącząc go z różnorodnym środowiskiem intelektualnym i artystycznym.

Ordery i odznaczenia

Oto lista orderów i odznaczeń przyznanych Zygmuntowi Modzelewskiemu:

  • Order Budowniczych Polski Ludowej (22 lipca 1954),
  • Order Sztandaru Pracy I klasy (15 kwietnia 1950),
  • Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (22 lipca 1949),
  • Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (18 września 1945),
  • Order Krzyża Grunwaldu III klasy (19 lutego 1946),
  • Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Narodowego Zasługi (Bułgaria, 1946),
  • Order 9 września 1944 I stopnia (Bułgaria, 1948),
  • Order Lwa Białego I klasy (Czechosłowacja, 1947),
  • Order Danebroga I klasy (Dania, 1947),
  • Order Zasługi dla Ludu ze Złotą Gwiazdą (Jugosławia, 1946),
  • Orderu Gwiazdy Rumuńskiej Republiki Ludowej I klasy (1948),
  • Wielka Wstęga Republikańskiego Orderu Zasługi (Węgry, 1948).

Upamiętnienie

Imię Zygmunta Modzelewskiego nosi jedna z ulic na warszawskim Mokotowie. W listopadzie 2017 roku, decyzją wojewody mazowieckiego, ulica Modzelewskiego zmieniła swojego patrona na Jacka Kaczmarskiego, co miało miejsce na mocy ustawy dekomunizacyjnej. Ta zmiana spotkała się z silnym oporem mieszkańców stolicy, radnych Warszawy oraz samej córki Jacka Kaczmarskiego, Patrycji Volny.

7 grudnia 2018 roku, Naczelny Sąd Administracyjny podjął decyzję o przywróceniu pierwotnej nazwy ulicy, co miało miejsce w szerszym kontekście, gdyż obejmowało to kilkadziesiąt innych ulic, które również zmieniły swoje nazwy na mocy wspomnianej ustawy. Sytuacja ta obrazuje dynamicznych zmian w przestrzeni publicznej oraz różnorodne reakcje społeczności na te decyzje.

Przypisy

  1. Aleksander Kochański: Polska 1944–1991. Informator historyczny Struktury i ludzie część 2. Zielona Góra: Drukarnia Wydawnicza im. W.L. Anczyca S.A., 2022, s. 1118–1121.
  2. 44 zdekomunizowane nazwy ulic w Warszawie powrócą na swoje miejsce! [online], kom-pol.org, 11.12.2018 r. [dostęp 20.03.2019 r.]
  3. Powrót tablic z właściwymi nazwami po wyroku NSA [online], kom-pol.org, 15.02.2019 r. [dostęp 20.03.2019 r.]
  4. Wyszukiwarka grobów w Warszawie. [dostęp 20.01.2020 r.]
  5. Janusz R.J.R. Kowalczyk, Karol Modzelewski, „Zajeździmy kobyłę historii” [online], culture.pl, wrzesień 2014 [dostęp 18.06.2018 r.]
  6. Karol Modzelewski – „Zajeździmy kobyłę historii. Wyznania poobijanego jeźdźca” – recenzja [online], histmag.org, 10.03.2014 r. [dostęp 18.06.2018 r.]
  7. Karol Modzelewski: Zajeździmy kobyłę historii. Warszawa: Iskry, 2013, s. 15. ISBN 978-83-244-0335-6.
  8. Seweryn S. Blumsztajn, Te złośliwe peerelowskie życiorysy [online], wyborcza.pl, 14.12.2012 r. [dostęp 18.06.2018 r.]
  9. Profil na stronie Biblioteki Sejmowej. [dostęp 20.03.2019 r.]
  10. a b Informacje w BIP IPN. [dostęp 20.03.2019 r.]
  11. M.P. z 1950 r. nr 125, poz. 1539 („w związku z 50-tą rocznicą urodzin za wybitne zasługi w pracy politycznej i w dziale budownictwa Polski Ludowej”).
  12. M.P. z 1949 r. nr 62, poz. 832 („za wybitne zasługi w służbie państwowej”).
  13. M.P. z 1945 r. nr 38, poz. 91 („za wybitne zasługi w dziedzinie propagowania idei demokratycznej, jak również w dziedzinie organizacji P.A.P. „Polpress”).
  14. M.P. z 1946 r. nr 42, poz. 80 („w uznaniu zasług, położonych dla pożytku Rzeczypospolitej Polskiej w dziele zorganizowania Polonii Radzieckiej i zjednoczenia jej w Związku Radzieckim na platformie ideowej Związku Patriotów”).
  15. Bułgarski order zasługi za współpracę polsko-bułgarską, „Trybuna Robotnicza”, nr 350, 20.12.1946 r., s. 2.
  16. Symbole braterskiej współpracy, „Gazeta Robotnicza”, nr 149, 01.06.1948 r., s. 2.
  17. M.P. z 1947 r. nr 68, poz. 465.
  18. Odznaczenia polsko-duńskie za zasługi na polu współpracy obu narodów, „Kurier Codzienny”, nr 286 z 29.10.1947 r., s. 2.
  19. Podpisanie umowy o przyjaźni i wzajemnej pomocy pomiędzy Polską a Jugosławią, „Trybuna Robotnicza”, nr 77, 19.03.1946 r., s. 1.
  20. Dekoracja odznaczeniami rumuńskimi Premiera i członków Rządu RP, „Trybuna Tygodnia”, nr 9 (1087), 29.02.1948 r., s. 3.
  21. Wysokie odznaczenia dla osobistości polskich i węgierskich, „Dziennik Zachodni”, nr 32, 01-02.02.1948 r., s. 1.
  22. Córka Jacka Kaczmarskiego nie chce zmiany nazwy ulicy Modzelewskiego na nazwisko jej ojca [online], imokotow.pl, 30.11.2017 r. [dostęp 15.11.2018 r.]

Oceń: Zygmunt Modzelewski

★★★★★
Średnia ocena:4.86 Liczba ocen:7