UWAGA! Dołącz do nowej grupy Częstochowa - Ogłoszenia | Sprzedam | Kupię | Zamienię | Praca

Helena Gruszecka

Kultura i sztuka

Helena Gruszecka, znana również jako Helena Birnbaum, to wybitna osobowość polskiej sceny artystycznej. Urodziła się 20 lipca 1901 roku w Częstochowie, miejscu, które miało znaczący wpływ na jej wczesne życie i rozwój artystyczny. Niestety, jej historia kończy się 5 sierpnia 1982 roku w Warszawie, gdzie pozostawiła po sobie trwały ślad.

Była aktorką zarówno w teatrze, jak i w filmie, a jej kariera pokazuje pasję i zaangażowanie w sztukę. Gruszecka miała żydowskie pochodzenie, co dodaje dodatkowego kontekstu do jej życia i twórczości, zwłaszcza w obliczu historycznych wydarzeń, które miały miejsce w Polsce w XX wieku.

Życiorys

Helena Gruszecka przyszła na świat w rodzinie kompozytora Abrahama (Adama) Bera Birnbauma oraz Eleonory z d. Frenkel. Była siostrą Mieczysława Birnbauma, który był żołnierzem, publicystą oraz tłumaczem, a także ciotką pisarza Jerzego Pomianowskiego. Po ukończeniu szkoły średniej w Łodzi, zadebiutowała działając w miejscowym Teatrze Polskim w latach 1920–1921.

Następnie, w latach 1921-1923, kontynuowała karierę w Wilnie występując w teatrach Polskim oraz Reduta, gdzie pracowała aż do 1926 roku. Swoje umiejętności dramaturgiczne udokumentowała, zdając egzamin eksternistyczny ZASP-u w roku 1922. W okresie 1926–1929 grała w Teatrze Nowym w Poznaniu, a sezon teatralny 1929/30 spędziła w Teatrze Miejskim w Lublinie.

W roku 1930 występowała w teatrze Uśmiech Warszawy, a w sezonie 1932/33 gościnnie w Teatrze Polskim w Poznaniu. W 1933 roku związała się z Instytutem Reduty, a w latach 1934–1938 występowała w teatrach Ateneum i Aktora. Sezon 1938/39 spędziła w Teatrze Buffo.

Podczas niemieckiej okupacji nie brała aktywnego udziału w życiu teatralnym. Po zakończeniu II wojny światowej powróciła na scenę, występując w warszawskich teatrach takich jak m. st. Warszawy (1945), Miejskie Teatry Dramatyczne (1945–1948), Ludowy (1948–1954), a później Estrady, aż do przemianowania na Komedię (1954–1971).

Helena Gruszecka była także żoną artysty malarza Wiktora Detke (1899–1944), który niestety zginął w trakcie powstania warszawskiego. Ostatecznie zmarła w Warszawie, a jej ostatnie pożegnanie odbyło się 11 sierpnia 1982 roku na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera C-B-25).

Role filmowe

Helena Gruszecka zyskała uznanie w świecie filmu dzięki licznych rolom. Już od lat 30. XX wieku zaczęła pojawiać się na ekranie, a jej kariera trwała przez kilka dekad.

  • 1933: w filmie Wyrok życia zagrała chłopkę,
  • 1936: w Róży wcieliła się w kobietę w tłumie komentującą aresztowanie rewolucjonistów,
  • 1937: w Dziewczętach z Nowolipek wystąpiła jako kucharka u Zalewskich,
  • 1937: w Książątku zagrała sklepowa,
  • 1937: w Pani minister tańczy była uczestniczką posiedzenia u pani minister,
  • 1939: w Doktór Murku grała gospodynię Murka,
  • 1958: w Kaloszach szczęścia wcieliła się w madame Rose, szefową paryskiego domu publicznego,
  • 1958: w Ósmym dniu tygodnia zagrała sąsiadkę Walickich,
  • 1960: wystąpiła w filmie Powrót,
  • 1961: w Dotknięciu nocy zagrała handlarkę Krystynę Piterakową,
  • 1965: w Lekarstwie na miłość była kobietą przy straganie,
  • 1965: w Wojnie domowej (serial TV odcinek Wywiadówka) zagrała woźną w szkole,
  • 1968: w Stawce większej niż życie (serial TV odcinek Cafe Rose) była służącą pani Rose,
  • 1970: w Albumie polskim zagrała kobietę w pociągu,
  • 1971: w Kłopotliwym gościu wystąpiła jako kobieta chcąca obejrzeć cud,
  • 1971: w Na przełaj (TV) była kobietą przyglądającą się akcji strażaków,
  • 1973: w Wielkiej miłości Balzaka (serial TV odc. 3-4) zagrała panią Duron, gospodynię Balzaca,
  • 1975: w Obrazkach z życia wystąpiła jako babcia klozetowa,
  • 1976: w Złotej kaczce (TV) była handlarką,
  • 1977: w Noce i dnie (serial TV odc. 3) zagrała znachorkę Kolanichę,
  • 1978: w Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz wystąpiła jako staruszka przechodząca przez „pasy”.

Role w Teatrze Telewizji

Helena Gruszecka miała niezwykle bogatą karierę w Teatrze Telewizji, w której odegrała wiele znaczących ról. W 1956 roku zadebiutowała jako Matka w sztuce „Skowronek” autorstwa Jean Anouilha, w reżyserii Czesława Szpakowicza.

Kolejny istotny występ to rola w „Juliettcie ze snów” Georges’a Neveuxa, również reżyserskiego dzieła Czesława Szpakowicza, które miało swoją premierę w 1957 roku. Tego samego roku Gruszecka zagrała w „Gościach o zmierzchu” autorstwa Krystyny Salaburskiej, w reżyserii Władysława Sheybala.

W 1958 roku pojawiła się w sztuce „Żeglarz” Jerzego Szaniawskiego, w reżyserii Józefa Słotwińskiego, a w 1962 roku wykonując rolę w „Diabeł domowego ogniska” Henrika Pontoppidana, reżyserowanym przez Marynę Broniewską. Pomimo upływu lat, jej talent był nadal doceniany.

W 1963 roku zagrała postać Neryny w „Szelmostwach Skapena” Moliera, w reżyserii Jana Kulczyńskiego. Kolejne ciekawe wyzwanie stanowiła rola Burgerl w sztuce „Maliniarz” autorstwa Fritz Hochwaldera, którego reżyserował Ireneusz Kanicki w 1967 roku.

W 1971 roku wystąpiła w adaptacji „Karola Dickensa” zatytułowanej „Przygoda w Manor Farm„, gdzie wcieliła się w postać Pani Wardle, w reżyserii Lecha Komarnickiego. Ostatnim odnotowanym występem Gruszeckiej w Teatrze Telewizji była jej rola w 1988 roku w odcinku „12 krzeseł” (odcinek II Wielki kombinator wraca do akcji) Ilji Ilfa i Eugeniusza Pietrowa, w reżyserii Konstantyna Ciciszwilego.

Ordery i odznaczenia

Helena Gruszecka zdobyła kilka istotnych nagród oraz odznaczeń, które podkreślają jej wkład w rozwój kultury i społeczności. Poniżej przedstawiamy listę przyznanych odznaczeń:

  • Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 23 lutego 1965,
  • Złoty Krzyż Zasługi, nadany 11 lipca 1955,
  • Medal 10-lecia Polski Ludowej, otrzymany 19 stycznia 1955,
  • Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”, przyznana 3 maja 1964,
  • Odznaka Zasłużonego Działacza ZZPKiS, nadana 24 czerwca 1969.

Przypisy

  1. Helena Gruszecka (1901–1982) [online], www.dziennikteatralny.pl [dostęp 19.10.2023 r.]
  2. Zaświadczenie o przebiegu pracy zawodowej w latach 1920–1967 [dostęp 19.10.2023 r.]
  3. Premiera w Teatrze m. st. Warszawy (Ul. Zamoyskiego 20). „Życie Warszawy”. 31.03-01.04.1945 r. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”. [dostęp 19.10.2023 r.]
  4. Detke Wiktor (1899–1944) [dostęp 19.10.2023 r.]
  5. Zaświadczenie z dnia 12.04.1948 r. [dostęp 19.10.2023 r.]
  6. Nekrologi [dostęp 19.10.2023 r.]
  7. M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki” - wymieniona jako Gruszecka-Detko Helena c. Adama.
  8. M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19.01.1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki - wymieniona jako Detko-Gruszecka Helena.
  9. Legitymacja odznaczenia Krzyżem Kawalerskim Odrodzenia Polski 1965 [dostęp 19.10.2023 r.]
  10. Legitymacja odznaczenia Odznaką Zasłużony Działacz Kultury [dostęp 19.10.2023 r.]
  11. Legitymacja odznaczenia Odznaką ZZPKiS [dostęp 19.10.2023 r.]
  12. Tomasz Mościcki: Teatry Warszawy 1939. Kronika. Warszawa: Bellona, 2009, s. 192,195.
  13. Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze. cmentarzekomunalne.com.pl. [dostęp 18.11.2019 r.]

Oceń: Helena Gruszecka

★★★★★
Średnia ocena:4.8 Liczba ocen:15