Abraham Gancwajch, urodzony w 1902 roku w Częstochowie, to postać, której biografia jest ściśle związana z tragicznymi wydarzeniami XX wieku. W ciągu swojego życia, zdążył odegrać różnorodne role jako nauczyciel, dziennikarz oraz d działacz syjonistyczny, czynnie uczestnicząc w ruchu Ha-Szomer Ha-Cair.
Jego losy zyskały szczególny rozgłos w czasie II wojny światowej, kiedy to Gancwajch stał się kontrowersyjną figurą jako kolaborant pod okupacją niemiecką. W getcie warszawskim objął kierownictwo w Urzędzie do Walki z Lichwą i Spekulacją, instytucji, której działania były niezwykle znaczące w kontekście trudnych warunków życia Żydów w czasie zagrożenia.
Gancwajch zmarł prawdopodobnie w 1943 roku w Warszawie, a jego życie było świadectwem skomplikowanej rzeczywistości, w jakiej przyszło mu funkcjonować w czasach wielkich kryzysów społecznych i moralnych.
Życiorys
Abraham Gancwajch zdobył tradycyjne wykształcenie w ramach judaizmu, uzyskując dyplom rabina. Przed wybuchem II wojny światowej pełnił funkcję nauczyciela hebrajskiego oraz aktywnego działacza syjonistycznego. Działał również w dziennikarstwie, współpracując z lokalnymi mediami, między innymi jako korespondent w Belgii.
W Wiedniu miał zaszczyt być współpracownikiem gazet antyhitlerowskich, w których zajmował się zagadnieniami związanymi z społecznością żydowską. Wśród jego współpracowników znajdował się Ohlenbusch, osoba, która okazała się być szpiegiem niemieckim.
Przed rokiem 1937 Gancwajch osiedlił się na ul. Gdańskiej 65 w Łodzi, gdzie rozpoczął wydawanie pisma „Wolność”, które cieszyło się dużym zainteresowaniem wśród żydowskich abonentów. Po tym, jak Łódź została zajęta przez Niemców 8 września 1939 roku, wszyscy subskrybenci pisma zostali aresztowani. Na szczęście, Gancwajchowi udało się uniknąć aresztowania dzięki jego znajomości z Ohlenbuschem, który pomógł mu przenieść się do Warszawy.
W Warszawie, w 1940 roku, znalazł się w getcie, gdzie po przyjaźni z Ohlenbuschem zyskał wiele przywilejów, w tym prawo do administrowania ponad stu budynkami. Dodatkowo posiadał licencję na jedyne biuro afiszowe w getcie. Został także zwolniony z obowiązku noszenia opaski z Gwiazdą Dawida i miał prawo, w każdej chwili, przejść na stronę „aryjską” za zgodą Gestapo.
W warszawskim getcie Gancwajch został kierownikiem Urzędu do Walki z Lichwą i Spekulacją, znanego jako Trzynastka. Zainicjował także działalność organizacji Żagiew. Niestety, wyrok na niego wydało zarówno podziemie żydowskie, jak i polskie, lecz nie udało się go zrealizować. Istnieją przypuszczenia, że został zabity przez Niemców w 1943 roku, niemniej jednak jego ostateczny los pozostaje nieznany. Po wojnie krążyły różne plotki na temat jego dalszych losów, takie jak współpraca z NKWD czy emigracja do Izraela, jednakże nie znalazły one potwierdzenia.
Przypisy
- Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013, s. 861. ISBN 978-83-63444-27-3.
- Marian M. Fuks, Mazal Holocaust M.H. Collection. Adama Czerniakowa Dziennik getta warszawskiego: 6. IX. 1939-23. VII. 1942, wyd. 1, Warszawa: Państwowe Wydawn. Nauk, 1983, s. 193-194, ISBN 83-01-05094-2, OCLC 10506160 [dostęp 23.01.2021 r.]
- Księga Adresowa m. Łodzi, 1937–1939; rozdz. Wykaz Mieszkańców.
Pozostali ludzie w kategorii "Media i komunikacja":
Włodzimierz Stępiński (1929–2000) | Anna Szulc | Teodor Heneczek | Tadeusz Jagodziński | Ireneusz Bieleninik | Tomasz Skory | Jan Pospieszalski | Antoni Zębik | Zbigniew Łakomski | Jerzy Grot-Kwaśniewski | Przemysław Kossakowski | Sławomira Walczewska | Aleksander Rowiński | Witold Mężnicki | Władimir Poriemski | Łukasz Szelecki | Wiesław Machejko | Aleksander Żyzny | Stanisław Fornal | Wojciech SwakońOceń: Abraham Gancwajch