Stanisław Fornal

---

Życiorys

„Ukończył studia z zakresu filologii polskiej na Uniwersytetach we Wrocławiu i Łodzi, w latach 1951-1956, broniąc pracę magisterską na temat „Miesięcznika «Okolica Poetów». Zarys monograficzny”. Działał jako dziennikarz oraz reżyser radiowy. W okresie od 1956 do 1975 roku pracował w Polskim Radiu w Kielcach, a od 1965 roku pełnił funkcję kierownika Redakcji Audycji Literackich. Później, od 1975 do 1982, był zastępcą redaktora naczelnego Rozgłośni Polskiego Radia i Telewizji w Lublinie. Swoje kompetencje wykorzystywał do nadzorowania prac Redakcji Literackiej, Muzycznej i Młodzieżowej. W 1982 roku zakończył pracę w Polskim Radiu na własną prośbę, przechodząc na wcześniejszą emeryturę ze względów zdrowotnych.

Był autorem licznych słuchowisk, reportaży, programów magazynowych oraz montaży dokumentalnych, które były emitowane w różnych ogólnopolskich programach radiowych. Wyjątkowo ceniony jako dokumentalista historii Polskiego Radia, stworzył wiele książek oraz artykułów, zrealizował liczne audycje radiowe oraz telewizyjne. Wśród jego wydanych książek znalazły się tytuły takie jak: Anteny nad Bystrzycą (1997), opisujące przeszłość radia w Lublinie; Harce na hercach w radiowych Kielcach (2002) odnoszące się do Radia Kielce, oraz Spod półwiecznego pióra (1956-2006) oraz Epizody z życia jednego radiowca w dwóch miastach średniej wielkości (2006).

Jako dokumentalista badał dzieje radia w Kielcach oraz w Lublinie, tworząc audycje takie jak Kiedy radiofon zdobywał świat, Gdy radio raczkowało, Antenatka naszych anten, Zawsze radio, wszędzie radio, oraz Lubelskie radia niezwykłe (w tym Radio planety Majdanek, Komu brzęczała Pszczółka oraz Radio Solidarność Świdnik). W sposób szczególny dokumentował historię unikatowego „Radia planety Majdanek”, które funkcjonowało w obozie śmierci w 1943 roku, a które dzięki kopiom audycji oraz książce byłych więźniarek, takich jak Matylda Woliniewska, Danuta Brzosko-Mędryk oraz Wanda Grzegorzewska, zdobyło uznanie także poza granicami kraju.

Na zaproszenie Centrum Historii Polskiej Radiofonii, współpracował w latach 1981–1995 z Maciejem J. Kwiatkowskim, uważanym za pioniera radiowego dziejopisarstwa. Był autorem biogramów kieleckich i lubelskich w „Leksykonie twórców Polskiego Radia”. Posiadał uprawnienia reżyserskie Teatru Polskiego Radia, które otrzymał w 1967 roku. W Teatrze Polskiego Radia w Warszawie współpracował z wybitnymi aktorami, takimi jak: Antonina Gordon-Górecka, Anną Seniuk, Henrykiem Bąkiem, Kazimierzem Opalińskim, Stanisławem Zaczykiem, Andrzejem Sewerynem oraz wieloma innymi aktorami teatralnymi.

Jako zbieracz ludowych opowieści, prezentował je w programach radiowych takich jak: Roztropność wieśniacza, Chłopski rozum oraz Śladami Kolberga, a także publikował je w różnych czasopismach. Te zbiory opowieści przyczyniły się do powstania obszernej książki o tym samym tytule – Roztropność wieśniacza, swojskie gadki czyli bajki, która została wydana jako stypendysta Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w 2008 roku. Książka wzbogacona o płytę CD z nagraniami najlepszych gawędziarzy świętokrzyskich z lat 60. i 70. XX wieku, zdobyła pozytywne oceny wśród folklorystów oraz filologów, w tym m.in. profesorów: Rocha Sulimy, Jana Miodka, Haliny Pelc oraz Jerzego Bartmińskiego, który umieścił ją w źródłach swojego Słownika stereotypów i symboli ludowych, publikowanego przez UMCS.

Był redaktorem wieloodcinkowych przewodników po regionie, które były emitowane na antenach na terenie całego kraju i obejmowały między innymi programy: Z alfabetem po Kielecczyźnie, Kieleckie abecadło turystyczne oraz Kielecczyzna sercu bliska. W Programach I i II redagował kolejne edycje Kieleckich rozmaitości literacko-muzycznych, które obejmowały audycje poetyckie, odcinki prozy, rozmowy dotyczące kultury, a także pisał felietony z cyklu Plamy na mapie.

W archiwum Radia Kielce pozostawił po sobie ponad 350 nagrań oraz około 50 współautorskich pozycji. Zdobył wiele nagród na ogólnopolskich konkursach za reportaże radiowe (w tym za Historię jednego marsza w 1973 roku), sluchowisko Piesek cioci Tosi (1979) oraz w kategorii magazynów satyrycznych (1967, 1969). Otrzymał też Nagrodę Prezesa PR i TV za Wieczór Literacko-Muzyczny List spod Łysej Góry (1967). Był również nominowany do „Złotego Mikrofonu” w 1969 roku za radiowy reportaż literacki oraz zdobył Nagrodę w konkursie wspomnień „Moja praca w PR i TV” w 1981 roku.

Finalista Międzynarodowego Konkursu „Prix Phonurgia Nova 1996” w Arles, zaprezentował tam tryptyk dokumentalny pt. Zawsze radio, wszędzie radio, składający się z trzech części: pierwsza dotycząca historii radia w Polsce do roku 1945, druga – opisująca Radio planety Majdanek jako niezwykłe zjawisko w historii mediów, a trzecia – omawiająca Radio Solidarność Świdnik jako formę antykomunistycznej dywersji w eterze (1983-1988). Laureat Konkursu SDP „Podziemne słowo” za Jak kapral z generałem wojował (2001) oraz zdobywca specjalnej nagrody I Ogólnopolskiego Konkursu Satyrycznego „Wąchock 2002” za cykl limeryków.

Od 1955 roku współpracował z prasą regionalną oraz krajową w wielu redakcjach, w tym m.in. w „Słowie Ludu”, „Kronice”, „Kamena”, „Kaktus”, „Przemiany”, „Tygodniku Kulturalnym”, „Radiu i Telewizji”, „Antenie”, „Kurierze Lubelskim”, „Tygodniku Współczesnym”, „Dzienniku Lubelskim”, „Gazecie Powszechnej”, „Dniu”, „Relacjach”, „Express-Fakty”, „Wiadomościach Kulturalnych”, „Ikarze”, „Bibułce” oraz „Forum Dziennikarzy”. Był kieleckim korespondentem „Życia Literackiego” w latach 1967-1971; jego felietony dotyczące języka mediów ukazały się również w miesięczniku Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich „Prasa Polska” w cyklach Usta mówią, ręce piszą oraz Język giętki czy łamany (1984-1990). Samodzielnie tworzył rubrykę Co słychać, co widać? w „Gazecie Lubelskiej” oraz był autorem Słownika wyrazów obecnych, publikowanego w Radiu Lublin.

Był długoletnim współpracownikiem Redakcji Humoru i Satyry Polskiego Radia. Przygotowywał cykliczne audycje Kto się z czego śmieje. Jego teksty, w tym Frachy na Lachy, były wykonywane przez znane osobistości takie jak Irena Kwiatkowska, Mieczysław Czechowicz, Edmund Fiedler, Joanna Jedlewska, Saturnin Żórawski oraz wielu innych wybitnych przedstawicieli scen warszawskich. Był dwukrotnym laureatem głównych nagród w audycjach konkursowych letniego „Studia Wczasowego” oraz stałym współpracownikiem „Raturo” w Programie III PR. Pisano również o nim w kabaretach, takich jak „Żółtodziób” w Poznaniu oraz „Kaczka” w Kielcach.

Posiadał różne pseudonimy, w tym: Stanfor, Stanisław Lanroff, Jan Osetyński, Maciej Korytnik oraz Roman Rufusiński. Był aktywnym członkiem Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, do którego przyłączył się w 1962 roku, oraz Związku Literatów Polskich od 2005 roku. Działał w SDP jako wiceprezes oraz sekretarz Zarządu Oddziału lubelskiego. Ponadto był współzałożycielem Stowarzyszenia Przyjaciół Radia Lublin (od 2010) oraz członkiem założycielskim Stowarzyszenia „W Stronę Sztuki” (od 1995).

W ciągu swojej kariery otrzymał wiele odznaczeń, takich jak „Zasłużony Działacz Kultury” (1967), „Honorowa Odznaka Polskiego Radia i Telewizji” (1972), Medal „Za zasługi dla Kielecczyzny” (1972), Złoty Krzyż Zasługi (1980), „Zasłużonemu dla Lublina” (1982), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1987), Medal Prezydenta Miasta Lublina (2006) oraz Medal 700-lecia Miasta Lublin (2017).

Zmarł 30 października 2023 roku i został pochowany na cmentarzu wojskowo-komunalnym przy ul. Białej w Lublinie, w Alei Zasłużonych (II Kolumbarium).

Pamięci Stanisława Fornala poświęcona jest audycja Marii Brzezińskiej z Radia Lublin pt. „List do STANFORA”.

Wydane książki

Stanisław Fornal to autor, który ma na swoim koncie wiele interesujących publikacji. Jego prace odznaczają się różnorodnością tematów i form literackich. Oto niektóre z jego książek:

• Anteny nad Bystrzycą, 1997, ISBN 8390348950,
• Miecz nad stajnią, 1998, ISBN 8390280620,
• Minimy, 2002, ISBN 8391743500,
• Harce na hercach, 2002, ISBN 8391509605,
• Frachy na Lachy – fraszki na Laszki, 2003, ISBN 8389373114,
• Powiedzenia i niedopowiedzenia, 2005, ISBN 8392091914,
• Zbieram myśli, sieję fraszki, 2006, ISBN 8392091957,
• Spod półwiecznego pióra, 2006, ISBN 8391551946,
• Myśli ultrakrótkie – Ultrakurzgedanken, 2006, ISBN 8360702020,
• Niedomilczenia, 2007, ISBN 9788360702208,
• Roztropność wieśniacza, 2008, ISBN 9788372733375,
• Fraszne rzeczy, fraszkobliwe myśli, 2011, ISBN 9788362648528.

Każda z tych książek wnosi coś wartościowego do literatury i pokazuje bogaty dorobek pisarskie autora.

Teksty w antologiach i innych wydawnictwach zbiorowych

Oto przegląd wybranych dzieł, które można znaleźć w antologiach oraz innych publikacjach zbiorowych autorstwa Stanisława Fornala.

• Strachy na smugu, 1974,
• Nie tylko dowcipy o Wąchocku, 2002, ISBN 8372730903,
• Księga aforyzmów, 2004, ISBN 8371832176,
• Z fraszką przez stulecia, 2004, ISBN 8389637103,
• Wielka księga myśli polskiej, 2005, ISBN 9788374045056,
• Księga fraszek, 2006,
• Wspomnienia niekontrolowane: Epizody z życia jednego radiowca w dwóch miastach średniej wielkości, 2006,
• Podziemne słowo, 2006, ISBN 9788392502302,
• Leksykon twórców Polskiego Radia, tom I, 2006,
• Satyrbia, 2008, ISBN 8387824291.

Słuchowiska radiowe

– Proces przeciw wiośnie, 1957, PR Kielce

– Inteligenckie misteria, 1957, PR Kielce

– Błąd Biskupa Gedeona, 1958, PR Kielce

– Raport wójta, 1961, PR Kielce

– Żart na drucie, 1963, PR Kielce

– Dyskurs o księżycu, 1964, PR Kielce

– Jak się macie na sabacie, pp 1971, PR Warszawa, Program I

– Kieleckie lata, 1972, PR Warszawa, Program I, 1972, Program II

– Zielone pola, zielone lata, PR Warszawa, 1969, Program I, 1975, Program II

– Gwiazda w żałobie, 1976, PR Warszawa

– Jak pszczoły, jak ziarno…, 1977, PR Warszawa, Program I i II

– Piesek cioci Tosi, 1980, PR Warszawa

– Seans w kinie „Orion”, 1980, PR Lublin

– Eros o drogę pyta, 1982, PR Lublin

– Nowa Babiniada, 1982, PR Lublin

– Radiowa szopka kielecka, 1956-1967 (współautor: Ryszard Podlewski)

Ważniejsze publikacje prasowe

Wśród kluczowych publikacji autorstwa Stanisława Fornala warto wymienić następujące tytuły, które ukazały się w różnych czasopismach:

• U kresu drogi Leopolda Staffa, „Przemiany”,
• Oddech ziemi, „Przemiany”,
• Była jesienna Kielecczyzna…, „Przemiany”,
• Duma z Hetmana, „Przemiany”,
• Poeta wsi nie zawsze wesołej, „Przemiany”,
• Mefisto spod Lipska, „Magazyn Niedzielny”,
• W Tradycjowicach będzie lepiej…, „Słowo Ludu”,
• Pisarski rodowód Pawła Jasienicy, „Ikar”,
• Kim był Paweł Jasienica?, „Relacje”,
• Mędrsi od Ikara…, „Ikar”,
• Czapa za radio, „Gazeta Wyborcza”.

Stałe rubryki w prasie

Stanisław Fornal był autorem wielu interesujących stałych rubryk, które pojawiały się w prasie na przestrzeni lat. Jego twórczość przyczyniła się do wzbogacenia literackiego krajobrazu w Polsce. Poniżej przedstawiamy kilka jego znanych rubryk:

• Listy z Kielc, zamieszczane w „Życiu Literackim” w latach 1967-1971,
• Usta mówią, ręce piszą…, publikowane w „Prasie Polskiej” w okresie 1983-1990,
• Język giętki czy łamany, również w „Prasie Polskiej”, 1983-1990,
• Co słychać, co widać?, który ukazywał się w „Gazecie Lubelskiej Dzień” od 1990 do 1992 roku,
• Gdyby ode mnie zależało…, publikacja w „Gazecie Powszechnej” w latach 1992-1993.

Ważniejsze literackie audycje radiowe, cykle

W dorobku Stanisława Fornala znajduje się wiele znaczących audycji radiowych, które miały istotny wpływ na rozwój literatury i kultury. Jego propozycje zyskały uznanie zarówno wśród słuchaczy, jak i krytyków literackich.

• Listy spod Łysej Góry – to miesięcznik o charakterze społeczno-kulturalnym, który ukazywał się w latach 1961-1975,
• Wizyty literackie (I i II) – to program radiowy, realizowany w PR Warszawa, w ramach Programu I, który prezentował ważne wydarzenia literackie,
• Rzeźbią ślady istnienia – magazyn literacki, również emitowany na Programie I PR Warszawa, poświęcony różnym aspektom twórczości literackiej,
• Nagłowic żywot poczciwy – reportaż literacki, który wzbogacał ofertę Programu I PR Warszawa,
• Ożenek z Czarnolasem – kolejny reportaż literacki, emitowany w PR Warszawa, Program I, który przybliżał życie i twórczość,
• Drogi do Czarnolasu – audycja literacka, znana z Programu I PR Warszawa, ukazująca literackie wątki związane z Czarnolasem,
• Tu także Warszawa – reportaż literacki przedstawiający niezwykłe miejsca w stolicy, emitowany na tym samym kanale,
• Domek w szczerym polu – kolejny reportaż literacki z Programu I PR Warszawa, który eksplorował tematykę polskiej wsi,
• To był ktoś czyli Kazimierz Edmunda Johna – montaż literacki, który również miał miejsce w PR Warszawa, Program I,
• Zawsze radio, wszędzie radio – dokumentalny tryptyk, który składał się z kilku audycji i był emitowany w PR Warszawa, Program I,
• Słownik wyrazów o b e c n y c h – cykl felietonów, w którym Fornal poruszał codzienne aspekty języka potocznego.

Dzięki tym audycjom, Stanisław Fornal zyskał uznanie jako twórca, którego prace niezmiennie przyciągały uwagę słuchaczy oraz fanów literatury.

---

Oceń: Stanisław Fornal

---