Julian Zawodziński

---

Życie

Julian Zawodziński, utalentowany artysta, swoją edukację rozpoczął w elementarnej szkole w Częstochowie, a następnie kontynuował naukę w szkole wyższej w Wieluniu. W 1822 roku, nie zrażając się przeciwnościami, przeszedł do Wolnej Republiki Krakowskiej, gdzie zapisał się na krakowską Szkołę Sztuk Pięknych. Tam związał się z demokratycznymi oraz rewolucyjnymi środowiskami, które miały ogromny wpływ na jego artystyczny rozwój oraz światopogląd, pozostając wiernym tym wartościom przez resztę życia. Studiował pod okiem wybitnych malarzy, takich jak Józef Peszka oraz Józef Brodowski, uzyskując dyplom w 1825 roku. Choć pragnął kontynuować swoją edukację, musiał się zmierzyć z brakiem funduszy, co uniemożliwiło mu dalsze kształcenie się.

Pojawiwszy się na scenie zawodowej, Zawodziński podjął pracę jako nauczyciel rysunku dla uczniów w Białej Podlaskiej, jednak jego działalność zakończyła się po roku, głównie z powodu jego zaangażowania politycznego. W międzyczasie usilnie starał się o uzyskanie stypendium, które pozwoliłoby mu kontynuować naukę artystyczną w Warszawie lub za granicą. Czekając na decyzję w tej sprawie, podróżował po Polsce, wykonując portrety. W 1826 roku zatrzymał się w Rozwadowie, w 1827 roku odwiedził Włodawę, a w październiku tego samego roku przebywał w Janowie. Niestety, nie zdobywszy stypendium w 1828 roku, objął posadę nauczyciela w Pińczowie, ale przez upadek powstania listopadowego stracił tę posadę.

Jak zauważyła Krystyna Mierzejewska-Hejke w swoim artykule poświęconym Zawodzińskiemu, „trudno dociec, czy Zawodziński brał czynny udział w powstaniu, gdyż jako prześladowany za demokratyczne przekonania, zacierał ślady swojej działalności w tym okresie”. W 1833 roku artysta przeniósł się do Płocka, gdzie związał się na stałe aż do końca życia. W Płocku przez 32 lata, z niewielkimi przerwami, uczył rysunku w miejscowym gimnazjum. Był niezwykle zaangażowany w pracę z młodzieżą, nie tylko w szkole, ale także poza nią. Wśród jego uczniów znalazł się także malarz amator Edward Jürgens.

W 1841 roku Zawodziński ożenił się z Karoliną Wilhelminą de Johne, z którą zamieszkał w kamienicy przy Starym Rynku 12. Dwa lata później, po wsparciu ze strony teścia, udał się na krótki wyjazd do Monachium, Drezna oraz Berlina, gdzie miał okazję zapoznać się z nowinką technologiczną, jaką była dagerotypia. Po powrocie do Płocka skomplikowała się jego sytuacja finansowa, co związane było z redukcją pensji nauczycielskich w zaborze rosyjskim. Pomimo tego, nie rezygnując z pracy dydaktycznej, zdecydował się na otwarcie własnej pracowni dagerotypowej w Płocku oraz kolejnej w Warszawie, która jednak istniała tylko przez rok. Były to jedne z pierwszych pracowni tego typu w Polsce. Do dnia dzisiejszego przetrwało kilka dagerotypów stworzonych przez Zawodzińskiego, w tym portret jego żony, który znajduje się w zbiorach Muzeum Mazowieckiego w Płocku.

W 1865 roku, po 35 latach pracy w charakterze nauczyciela, Zawodziński przeszedł na emeryturę, nie zaprzestając jednak udzielania prywatnych lekcji rysunku. W tym okresie zaangażował się także w działalność artystyczną oraz kulturalną w Płocku. Do najbardziej znaczących osiągnięć w sferze kultury należy organizacja w 1872 roku pierwszej wystawy malarstwa w Płocku, na której zaprezentowane zostały prace 150 artystów z Płocka i okolic oraz Warszawy, w tym Rafała Hadziewicza i Aleksandra Gryglewskiego.

Zmarł w 1890 roku w wieku 84 lat, a jego ostatnia droga powiodła się na cmentarz w Sikorzu.

Malarstwo

Jak zauważa Krystyna Mierzejewska-Hejke, ocena dorobku artystycznego Juliana Zawodzińskiego jest niezwykle trudna. Jego prace koncentrowały się głównie na portretach, ale artysta tworzył także pejzaże, w których dążył do uchwycenia wyidealizowanego i baśniowego nastroju. W swoich dziełach wykorzystywał głównie technikę pastelową, utrzymując kolory w tonacji szaro-niebieskiej. Najważniejszym dziełem artysty jest autoportret w owalu, który wyróżnia się najwyższymi walorami artystycznymi.

Trudno jest dokonać oceny jego dorobku artystycznego. Malował przede wszystkim portrety, ale również pejzaże, w tych ostatnich starał się stworzyć nastrój wyidealizowany, baśniowy. Posługiwał się głównie techniką pastelową, utrzymując obrazy w tonacji szaro niebieskiej. Największe walory artystyczne reprezentuje autoportret w owalu. Inne prace pomimo poprawności warsztatowej nie posiadają ekspresji, ani cech charakterystycznych przedstawianych osób. Zawodziński był przede wszystkim nauczycielem rysunków i w tym przedmiocie jest bardziej pedagogiem niż indywidualnością artystyczną.

Wśród dzieł Zawodzińskiego należy wspomnieć o prawdopodobnie zaginionym portrécie Ignacego Kraszewskiego, z którym artysta miał okazję zetknąć się w 1826 roku w Białej Podlaskiej. Obraz został wykonany na podstawie fotografii, a następnie podarowany polskiemu pisarzowi, wcześniej zaprezentowany w witrynie księgarni Kempnera w Płocku.

W grudniu 1966 roku, dary rodziny Zawodzińskich oraz pamiątki i dokumenty ze zbiorów Towarzystwa Naukowego Płockiego były prezentowane na wystawie zatytułowanej „Julian Zawodziński – wystawa malarstwa, fotografii i pamiątek”, zorganizowanej przez Muzeum Mazowieckie w Płocku.

W zbiorach Muzeum Mazowieckiego znajdują się następujące obrazy pastelowe Zawodzińskiego:

• „Portret szwagra” (nr. inw. 2185, wym. 21,5×16,2 cm),
• „Portret szwagra” (nr. inw. 2187, wym. 21,5×16,5 cm),
• „Portret szwagra” (nr. inw. 2188, wym. 21,5×16,5 cm),
• „Krajobraz górski” (nr. inw. 2505, wym. 48×60 cm),
• „Autoportret” (nr. inw. 2183, wym. 57×47 cm).

Rodzina

Córka Juliana Zawodzińskiego, Wanda, urodzona w 1841 roku, pełniła rolę nauczycielki rysunku w gimnazjum w Płocku. Jej pasja do sztuki przekazała się również na kolejne pokolenia. Wnuczka Wandy, Eugenia Wiśniewska, stała się malarką-amator. Z rodziny nie można pominąć również wnuka Karola Wiktora Zawodzińskiego (1890–1949), który był synem Kazimierza. Karol był znaną postacią w dziedzinie literatury jako poeta oraz krytyk literacki.

---

Oceń: Julian Zawodziński

---