Rząsawa (Częstochowa)

---

Nazwa

Dawna nazwa miejscowości, Rzęsawa, była używana w latach 1511–1523, a termin ten odnosi się do rzęsy, znanej botanicznie jako rzęsa wodna.

Sufiks -awa przyciągał uwagę badaczy, uznawany powszechnie za tradycyjny element hydronimiczny. W kontekście hydronimów możemy spotkać zarówno sufiks rzeczownikowy -awa, jak i przymiotnikowe formy zakończone na -awy (żeńska wersja to -awa). Ziemię z nazwą Rząsawa charakteryzuje również potamonim z takim przyrostkiem.

Wyjaśnienie etymologii nazwy wsi Rząsawa nastręcza trudności. Istnieją przypuszczenia, że pierwsze osiedle powstało w otoczeniu ogromnych lasów w pobliżu stawu, który znajdował się pomiędzy okolicznymi wzniesieniami. Nazwa może mieć związek z rząsy, która pokrywała wysychający zbiornik wodny, a od niej mogło pochodzić nazwisko pierwszego mieszkańca – Rząsa. Zgodnie z „Encyklopedią Staropolską” autorstwa Glogera, wiele nazw miejscowości wywodziło się od nazwisk ich mieszkańców, co sugeruje, że wieś zarządzana przez Rząsę mogła otrzymać nazwę Rząsawy.

Historia

Rząsawa to wieś, której pierwsze wzmianki w dokumentach Rzeczypospolitej pochodzą z 1581 roku. W tym właśnie czasie miejscowość dysponowała obszarem równym 6 łanom kmiecych, a jej właścicielem był Albert Choczimowski, herbu Oksa. Wieś, usytuowana wówczas w granicach województwa krakowskiego oraz powiatu lelowskiego, przynależała do kościoła farnego we Mstowie. Później przeszła w ręce rodziny Misiewskich. W roku 1655 Rząsawa znajdowała się w posiadaniu Piotra Czarnieckiego, bratanka znanego hetmana Stefana Czarnieckiego. Piotr, żonaty z przedstawicielką rodu Misiewskich, najprawdopodobniej otrzymał tę miejscowość jako wiano, jako że po śmierci ojca, Krzysztofa Czarnieckiego, nie odziedziczył nic poza częścią ojczystej wsi Czarncy.

W Rząsawie w czasach Piotra Czarnieckiego istniał drewniany dwór, w którym mieszkał obrońca Jasnej Góry – Piotr Czarniecki. Z biegiem lat, dwór ten został zamieniony na spichlerz. W okresie późniejszym Rząsawa przeszła w ręce Rogowskich, a lustracja z 1789 roku wykazała tu 20 domów (wśród nich dwór oraz karczmę) i jednocześnie 57 mieszkańców. Od roku 1810, aż do roku 1945, wieś pozostawała w posiadaniu rodziny Rogowskich. W 1827 roku we wsi znajdowało się już 14 domów i 103 mieszkańców, podczas gdy w roku 1860 liczba domów wzrosła do 26, a mieszkańców do 271.

Warto zauważyć, że w 1885 roku Rząsawa dysponowała 965 morgami ziemi, z czego 469 stanowiły grunty orne, 460 lasy, 4 pastwiska oraz 20 nieużytków. Odnotowano wówczas istnienie 7 budynków murowanych oraz 7 drewnianych. Na tym terenie stosowano płodozmian 4- oraz 12-polowy. W końcu XVIII wieku wieś przejęła w swoje ręce rodzina Hipolita Czarnieckiego, łowczego dobrzyńskiego. Zespół dworski powstały z inicjatywy Czarnieckiego, pozostawał w rękach Rogowskich aż do 1945 roku.

Józef Rogowski, członek rodziny, w 1869 roku nabył majątek w Rząsawie na licytacji za 60.000 rubli. W gronie poprzednich właścicieli dóbr Rząsawy znajdowała się rodzina Czarnieckich herbu Łodzia od około 1655 roku. Stanisław, syn Józefa Rogowskiego, poślubił Marię Borowską i miał z nią dzieci: syna Ludomira oraz córkę Halinę. Ludomir ukończył Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie i po studiach powrócił do rodzinnego majątku, aby zająć się gospodarstwem. Przed II wojną światową teren ten obejmował około 400 ha, a jego urodzajność była ograniczona. Uprawiano tu zboża, ziemniaki, kukurydzę, a nawet warzywa.

Na terenie majątku znajdowały się różnorodne budynki, w tym dwór, lamus, stajnia, chlewnia, stodoła, kuźnia oraz kurnik, umawiane były przeważnie wmurowane z wyjątkiem niektórych konstrukcji. Dwór, wzniesiony w 1901 roku przez Stanisława Rogowskiego, zastąpił wcześniejszy drewniany obiekt, który spłonął. Obiekt ten, pozbawiony wybitnie stylowych cech, posiadał ryzalit zwieńczony trójkątnym przyczółkiem. Podczas II wojny światowej Niemcy zajęli część pomieszczeń, natomiast 14 lutego 1945 roku przeprowadzono formalności związane z przejęciem majątku Rząsawy na cele reformy rolnej.

Ostatnimi właścicielami byli Stanisław (zm. 1928) oraz jego syn Ludomir Rogowscy. Rząsawa do 1954 roku stanowiła część gminy Rędziny. Po latach należała do różnych gromad, aż do momentu, gdy 1 stycznia 1977 roku została włączona do granic miasta Częstochowa. Administracyjnie jej teren wchodzi w skład dzielnicy Wyczerpy-Aniołów. Warto również dodać, że wieś doczekała się elektryfikacji w 1935 roku.

Obecnie Rząsawa jest miejscem, w którym zachowały się jedynie ruiny zespołu dworskiego, a pozostałe budynki zostały zburzone. W trakcie II wojny światowej w dawnym budynku szkolnym ulokowane były niemieckie koszary. Po wojnie budynek dworu wykorzystywany był jako dom starców, a później siedziba Państwowego Ośrodka Maszynowego. Z punktu widzenia kościelnego, Rząsawa ściśle związana była z parafią Rędziny, która uzyskała niezależność w 1866 roku, obejmując również Mirów oraz Rząsawę, a w 1988 roku powstała kaplica. Na podstawie projektów architektonicznych inż. Zygmunta Fagara, wzniesiono kościół pw. NMP z Góry Karmel, a proboszczem został ks. Sławomir Galasiński.

Transport

W 1846 roku zainaugurowano kolej warszawsko-wiedeńską, znaną obecnie jako linia kolejowa nr 1, która przebiega przez obszar Rząsawy. Dodatkowo, w 1939 roku zrealizowano budowę kolejnej trasy – linii kolejowej nr 146 Chorzew-Siemkowice, także umiejscowionej na terenach Rząsawy. Nowa era komunikacyjna zaczęła się w 1971 roku, kiedy to na obszar Rząsawy wprowadzono nową linię autobusową częstochowskiego MPK, oznaczoną numerem 61, stanowiącą pierwsze bezpośrednie połączenie z miastem.

Na trasie tej, w północnej części osiedla Rząsawa, zbudowano stację kolejową „Rząsawa”, która była otwarta dla pasażerów do 8 grudnia 2012 roku. Od zachodniej strony Rząsawy znajduje się droga krajowa nr 1. Co więcej, w przyszłości w północnej granicy Rząsawy ma powstać węzeł autostradowy „Węzeł Rząsawa” na autostradzie A1, który ma stać się kluczowym węzłem komunikacyjnym dla Częstochowy.

Jednym z głównych przewoźników komunikacji miejskiej w Rząsawie jest MPK w Częstochowie, oferujące linię nr 14, z końcowym przystankiem przy skrzyżowaniu ulicy Połanieckiej oraz ulicy Meliorantów. Natomiast na granicy Marianki Rędzińskiej, a także wschodniej granicy Rząsawy, znajduje się przystanek końcowy linii autobusowej GZK Rędziny.

Gospodarka

W obszarze osiedla Rząsawa, które jest częścią Częstochowy, można znaleźć wiele różnorodnych przedsiębiorstw. Do najbardziej rozpoznawalnych zalicza się WD-IMPEX, który jest producentem akcesoriów zoologicznych, oraz Inter-Plast, działający jako dystrybutor maszyn. W regionie działa także Frigipol, a także Rodzinne Ogródki Działkowe Rząsawa, które oferują mieszkańcom możliwość uprawy własnych roślin.

Nie można pominąć Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej Częstochowa – Rząsawa, która również odgrywa znaczącą rolę w lokalnej gospodarce, wspierając rolników oraz prowadzając różnorodne działania związane z produkcją rolną.

Edukacja

Historia edukacji w Rząsawie zaczyna się w 1923 roku, kiedy to Stanisław Rogowski postanowił ofiarować morgę ziemi pod konstrukcję nowej szkoły. W tym samym roku, podczas obrad gminnych, podjęto decyzję o wzniesieniu szkoły powszechnej. W 1924 roku rozpoczęto prace budowlane, kładąc kamień węgielny oraz zalewając pierwsze fundamenty.

W 1925 roku udało się ukończyć budowę, co umożliwiło rozpoczęcie edukacji w nowo powstałym budynku w październiku tego samego roku. Z biegiem lat, w 1958 roku, podjęto decyzję o budowie kolejnej szkoły, a na jej czele stanął S. Tym.

Ważnym wydarzeniem było oddanie do użytku Szkoły Podstawowej imienia Marii Curie-Skłodowskiej, które miało miejsce 13 września 1964 roku. Dalsze zmiany zaszły 1 września 2012 roku, kiedy to nastąpiło połączenie Szkoły Podstawowej nr 51 oraz Miejskiego Przedszkola nr 39, tworząc Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 4 w Częstochowie.

Na szczególną uwagę zasługuje data 28 października 2015 roku, która zainaugurowała obchody 90-lecia istnienia szkoły w Rząsawie, podkreślając jej długą i bogatą historię w społeczności lokalnej.

---

Oceń: Rząsawa (Częstochowa)

---