Rezerwat archeologiczny kultury łużyckiej w Częstochowie

---

Historia

Na obszarze dzisiejszej Częstochowy odkryto interesujące fragmenty kości oraz ozdoby, które pojawiły się już przed I wojną światową. Te cenne artefakty trafiały na lokalny posterunek policji, a ich historia na tym się nie kończy. W kolejnych latach, 1927 i 1952, wykonano nowe odkrycia, jednak nie zachowały się do naszych czasów. Przed rokiem 1959, pobliska Szkoła Podstawowa nr 20 była miejscem przechowywania kilku naczyń, które zostały znalezione przypadkowo. W styczniu 1955 roku, podczas budowy trasy tramwajowej i wiaduktu przy Alei Pokoju w dzielnicy Raków, odkryto samo cmentarzysko.

Początkowe znaleziska zostały zniszczone, jednak latem tego samego roku skutecznie zorganizowano prace wykopaliskowe, które miały charakter ratowniczy. Udało się wtedy zabezpieczyć 11 grobów. Z przyczyn finansowych kolejne badania mogły rozpocząć się dopiero w 1960 roku, a ich rozległość pozwoliła na odkrycie 69 grobowców. W tym samym roku podjęto decyzję o utworzeniu rezerwatu o powierzchni jednego ara. Szybko powstał również Społeczny Komitet Budowy Rezerwatu, a pierwsze materiały budowlane przybyły na teren budowy w jesieni 1960 roku. Pawilon kryjący cmentarzysko zaprojektował częstochowski architekt Włodzimierz Ściegienny, choć z uwagi na ograniczenia budżetowe projekt musiał zostać zmodyfikowany.

Rezerwat został udostępniony zwiedzającym 9 czerwca 1965 roku i objął jedynie część z 80 odkrytych grobów, inne eksponaty znaleźć można w gablotach otaczających wykop. To miejsce jest obecnie jedynym na świecie stanowiskiem archeologicznym kultury łużyckiej, które zostało zachowane w miejscu swych odkryć. Stanowi ono trwale zakonserwowane cmentarzysko grupy śląsko-małopolskiej z okresu halsztadzkiego kultury łużyckiej, datowane na wczesną epokę żelaza (750-550 lat p.n.e.), o powierzchni prawie 100 m². Charakterystyczny układ grobów, zarówno ciałopalnych, jak i szkieletowych, tworzy fascynującą całość. W grobach szkieletowych zmarłych chowano w pozycji wyprostowanej, z głowami skierowanymi w stronę południową. Nekropolia znajdowała się na wydmie obok nieistniejącego już dzisiaj strumienia. Ze względu na budowę ulicy, jej rozmiary są trudne do określenia, ponieważ duża część cmentarzyska znalazła się pod nasypem wiaduktu.

Dowodami na wartość tej turystycznej atrakcji są wysiłki ówczesnego dyrektora Muzeum Częstochowskiego oraz archeologa Włodzimierza Błaszczyka, które zaowocowały licznymi badaniami. Z przeprowadzonych wykopalisk wiemy, jakie choroby dotykały mieszkańców tej ziemi, jakich metod leczniczych używano (odkryto m.in. dowody udanej trepanacji czaszki), jakie były ich zwyczaje i codzienne zajęcia. W grobach oprócz zmarłych składano żywność, garnki, ozdoby, narzędzia oraz broń. Z wykopalisk pochodzą również zabawki, takie jak trzy grzechotki w kształcie ptaszków, które przedstawiają codzienne życie dzieci, oraz biżuteria, w tym dwie bransolety, najprawdopodobniej z żelaza meteorytowego o wysokiej zawartości niklu, które datuje się na 2,5 tysiąca lat.

W latach 2001–2002 budynek rezerwatu przeszedł gruntowny remont, w trakcie którego odkryto pięć dodatkowych grobów. Od 2003 roku trwała także konserwacja zabytków oraz materiałów kostnych zgromadzonych w rezerwacie, które były wykonywane przez specjalistów z Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie. Proces ten zakończono w 2004 roku, a rezerwat ponownie udostępniono zwiedzającym jeszcze w tym samym roku.

---

Oceń: Rezerwat archeologiczny kultury łużyckiej w Częstochowie

---