Muzeum Produkcji Zapałek w Częstochowie

---

Historia fabryki

Muzeum Produkcji Zapałek w Częstochowie to miejsce, które ma bogatą historię sięgającą 1881 roku, kiedy to zapałki zaczęły być produkowane dzięki wysiłkom wrocławskich przedsiębiorców, Karola von Gehliga oraz Juliana Hucha. Zakład ten był pionierską fabryką tego typu na polskich terenach. Produkcję zapałek uruchomiono już w 1882 roku, co stanowiło istotny krok w rozwoju przemysłu na tym obszarze.

W 1910 roku firmę nabyło Towarzystwo Akcyjne Sachs i Piesch z Tomaszowa Mazowieckiego, które podjęło decyzję o zamknięciu własnej fabryki i skoncentrowaniu produkcji w Częstochowie. Zaledwie dwa lata później, w 1912 roku, właścicielem zakładu stało się petersburskie Towarzystwo Akcyjne W.A. Łapszyn. Rok ten zapisał się również w annałach polskiej kinematografii, gdyż nakręcono tu film zatytułowany „Pożar zapałczarni w Częstochowie”, który stał się jednym z najstarszych zachowanych dokumentów filmowych w Polsce. Niestety, straty z tego pożaru oszacowano na astronomiczną kwotę 150 tys. rubli.

Fabryka zyskała również wyjątkowy element identyfikacji dzięki charakterystycznym pudełkom z etykietą przedstawiającą czarnego kota. W okresie międzywojennym zdarzały się nieudane próby podrabiania tego emblematu. W latach 1922–1923 nowo powstałe Polskie Towarzystwo Przemysłu Zapałczanego SA przejęło fabrikę, a po utworzeniu Polskiego Monopolu Zapałczanego w 1925 roku, zakład został dzierżawiony przez Spółkę Akcyjną eksploatującą państwowy monopol.

Po tragicznym pożarze z 18 czerwca 1930 roku, fabryka przeszła gruntowną modernizację oraz została wyposażona w nowoczesne maszyny produkcyjne od firmy Durlach, które były wytwarzane w latach 1926–1930. Jednak II wojna światowa przyniosła zmiany, na które zakład nie miał wpływu. Po wojnie fabryka została upaństwowiona, zmieniając swą nazwę na Częstochowskie Zakłady Przemysłu Zapałczanego w 1951 roku. W 1997 roku zakład przekształcił się w pracowniczą spółkę akcyjną.

W 2002 roku powstało Muzeum Produkcji Zapałek, którego zbiory obejmują linię produkcyjną, różnorodne dokumenty, kolekcję etykiet oraz wystawę rzeźb wykonanych z jednej zapałki. W muzeum można obejrzeć także film dokumentalny dotyczący pożaru z 1913 roku. Ostatni pożar, który dotknął fabrykę miał miejsce 15 marca 2008 roku i spowodował straty oszacowane na minimum 2,5 mln zł.

W 2010 roku Muzeum Produkcji Zapałek zostało wpisane do rejestru zabytków. Dodatkowo, Urząd Marszałkowski oraz Urząd Miasta Częstochowy opracowali koncepcję komercjalizacji muzeum. Władze muzeum złożyły nawet wniosek do ministra kultury i dziedzictwa narodowego o uznanie fabryki za Pomnik Historii. W 2013 roku komornik bezskutecznie próbował znaleźć nabywcę dla muzeum, a w maju 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych złożył w sądzie wniosek o jego upadłość. Aktualnie muzeum znajduje się na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.

Fabryka zapałek obecnie

W Muzeum Produkcji Zapałek znajdującym się w Częstochowie można odkryć bogactwo historii związanej z produkcją zapałek. Główna atrakcja muzeum to historyczna fabryka, która zaprzestała produkcji w roku 2010. Wizyta w tym miejscu to nie tylko spacer po zabytkowych przestrzeniach, ale również możliwość zapoznania się z funkcjonującym parkiem maszynowym oraz z całym procesem produkcyjnym zapałek, który rozpoczynał się od korowania drewna, a kończył na pakowaniu gotowych wyrobów do pudełek. Warto zaznaczyć, że technologia wytwarzania zapałek pozostaje praktycznie niezmieniona od 1913 roku.

W muzeum można znaleźć bogatą kolekcję dokumentów dotyczących przemysłu zapałczanego, a także stałą wystawę, na której znajduje się Rzeźba z jednej zapałki autorstwa Anatola Karonia. Dodatkowo, w osobnej sali zaaranżowano ekspozycję filumenistyczną, gdzie wyświetlane są etykiety pudelków po zapałkach z okresu międzywojnia, a także te z czasów powojennych oraz współczesnych.

Proces produkcji zapałek

• przygotowywanie drewna osikowego lub olchowego, z którego wytwarza się mierzące 64 cm wyrzynki,
• poddawanie wyrzynki złuszczeniu w efekcie czego uzyskiwane są cienkie 2,2 mm płyty,
• cięcie płyt (taśmy) w sieczkarce na patyczki zapałczane o wymiarach 2,2 × 2,2 mm,
• impregnowanie patyczków roztworem dihydrofosforanu (V) amonu NH4(H)2PO4,
• suszenie patyczków w suszarniach,
• polerowanie patyczków w bębnach polerujących,
• segregowanie patyczków na sitach,
• przesył pneumatyczny do automatów zapałczanych,
• nabiowanie patyczków w otwory ram automatów zapałczanych,
• nasycanie końcówek patyczków w parafinie,
• formowanie łebków poprzez zanurzenie patyczków w masie zapałczanej,
• suszenie zapałek i wybijanie ich z otworków w szabikach,
• układanie zapałek w kasetach,
• napełnianie pudełek w ładownicach.

Do momentu zamknięcia fabryki w 2010 roku wytwarzano tu zapałki z popularnej serii Black Cat, a także różnorodne zapałki niestandardowe, takie jak grillowe, kominkowe, sztormowe oraz reklamowe.

---

Oceń: Muzeum Produkcji Zapałek w Częstochowie

---