Henryk Karliński

---

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Henryk Karliński przyszedł na świat 10 lutego 1922 roku w Częstochowie jako syn Antoniego i Feliksy Karlińskich, z domu Szymala. Po tragicznej stracie rodziców, której szczegóły pozostają niejasne, pieczę nad nim przejął stryj. W 1934 roku obaj mężczyźni zdecydowali się na przeprowadzkę do Francji. Tam Henryk kontynuował swoją edukację w miejscu, gdzie rozpoczął naukę w szkolnictwie polskim. Ukończył liceum pedagogiczne, a następnie podjął studia w Académie de Grenoble, gdzie w 1941 roku zdobył dyplom uprawniający go do nauczania w szkołach powszechnych. Dodatkowo, planował rozpocząć naukę w konserwatorium muzycznym w Tuluzie.

Wojenne losy Karlińskiego są owiane tajemnicą, a wiele źródeł podaje sprzeczne informacje na ten temat. On sam twierdził, że pod koniec wojny znalazł się w jednym z obozów jenieckich na Dolnym Śląsku.

Po wojnie, jego życie związane było z Częstochową, gdzie znalazł pracę u braci szkolnych (lasalianie). W lipcu 1945 roku z nimi przybył do Dusznik Zdroju. W budynku przy ul. Wojska Polskiego urządzili dom dziecka oraz szkołę powszechną o nazwie „Orlęta. Zakład Braci Szkolnych”. Karliński pracował tam jako wychowawca, a jego specjalnością były język francuski oraz rysunek.

Legnicka oświata i pierwsze sukcesy

W 1949 roku, po zamknięciu placówki lasalian, Henryk przybył do Legnicy, gdzie rozpoczął pracę jako wychowawca w Państwowym Domu Dziecka przy ul. Dworcowej. Jeszcze w tym samym roku zatrudniono go w Szkole Podstawowej nr 1, gdzie pełnił rolę nauczyciela śpiewu i zajmował się chórem oraz szkolnym teatrem. Zespół, który założył, stał się zaczątkiem legnickiego chóru Madrygał.

W latach 1950–1952 uczył w Szkole Podstawowej nr 5, a następnie w Szkole Podstawowej nr 4 w Legnicy. W swoim nauczaniu łączył artystyczne podejście z przedmiotami takimi jak matematyka, geografia czy wychowanie fizyczne. W 1952 roku objął też stanowisko kierownika świetlicy w Zasadniczej Szkole Zawodowej w Legnicy i zrezygnował z pełnoetatowego etatu w oświacie na rzecz zajęć w świetlicach i prowadzenia zespołów. W okresie tym odniósł wiele sukcesów artystycznych, w tym:

• 1953 roku – chór ZSZ/Technikum Energetycznego zajmuje drugą lokatę na eliminacjach centralnych w Warszawie,
• 1953 roku – zespół teatralny Technikum Energetycznego zdobywa I miejsce na wojewódzkich eliminacjach we Wrocławiu,
• 1955 roku – chór i orkiestra Technikum Samochodowego oraz Technikum Handlowego zdobywa pierwszeństwo w eliminacjach zespołów tanecznych oraz chóralnych w szkołach zawodowych w kategorii „zespoły chóralne”.

W pierwszej połowie lat pięćdziesiątych jego chór również zadebiutował w Polskim Radiu we Wrocławiu, co znacznie przyczyniło się do popularyzacji jego pracy.

Działacz kultury

W drugiej połowie lat pięćdziesiątych Karliński rozpoczął współpracę z Miejskim Domem Kultury w Legnicy, gdzie w 60. latach przemianowano go na Legnicki Dom Kultury, a w 1975 roku na Wojewódzki Dom Kultury. Z tą instytucją związał większość swojej kariery, pełniąc funkcje instruktora muzycznego oraz teatralnego, a także biorąc aktywny udział w działalności poradni metodycznej. Ukończył Studium Teatralne w Krakowie w 1964 roku i w 1975 roku zajął stanowisko kierownika działu artystycznego.

Początkowo jego głównym zainteresowaniem był Teatr Młodego Widza, który założył w 1956 roku, wciąż będąc pracownikiem Technikum Handlowego. Jego przedstawienia, takie jak „Dwie blizny” (grudzień 1956) czy „Legnicka królewna” (lipiec 1957), szybko zdobyły uznanie, a organizowane przez niego wydarzenia, jak bal maskowy „Noc w Seraju”, cieszyły się dużym zainteresowaniem. Jego zespół zdobywał laurels na przeglądach. W 1963 roku spektakl „Orfeusz i Eurydyka” przyniósł mu drugie miejsce w Wojewódzkim Przeglądzie Amatorskich Teatrów Poezji.

Oprócz działalności teatralnej, Karliński był odpowiedzialny za organizację licznych wydarzeń kulturalno-rozrywkowych w MDK, prowadził także jazzowy zespół Beginners.

W połowie lat sześćdziesiątych zdecydował się skoncentrować na muzyce chóralnej, co doprowadziło do reaktywacji popularnego chóru Madrygał, który szybko stał się lokalnym skarbem, występując na licznych eventach i współpracując z radiem oraz telewizją. Najważniejsze osiągnięcia to Nagroda Ministerstwa Kultury i Sztuki, Nagroda Centralnego Urzędu Szkolenia Zawodowego oraz Srebrny Laur 2-lecia PRL.

Legnica Cantat

W 1967 roku Karliński zrealizował kolejny wielki projekt – zorganizowanie turnieju chórów. Inspirację czerpał z długiej tradycji muzycznej Legnicy oraz postaci Jerzego Libana, którego imieniem ochrzczono główną nagrodę turnieju – Lutnię im. Jerzego Libana. Pierwsza edycja, nosząca nazwę Dolnośląskie Święto Pieśni, miała miejsce w czerwcu 1967 roku podczas Dni Legnicy. Karliński, jako członek komitetu organizacyjnego, był kluczową postacią w przygotowaniach do tego przedsięwzięcia, a później jako kierownik biura dbał o sprawną realizację imprezy. Już na samym początku wydarzenie zaczęło zyskiwać na popularności, a z czasem zamieniło się w ogólnopolską atrakcję, przyciągającą także zagranicznych uczestników. Legnica Cantat zyskała renomę dzięki różnorodnym imprezom towarzyszącym, takim jak wystawy, seminaria dla dyrygentów oraz koncerty plenerowe.

Karliński wraz z chórem brał aktywny udział w kolejnych przeglądach, co culminowało zwycięstwem w Legnica Cantat 8 w 1975 roku, będąc ukoronowaniem ich wspólnych wysiłków.

Śmierć

Henryk Karliński, który przez długi czas zmagał się z problemami sercowymi, zmarł nagle 5 grudnia 1975 roku w swoim legnickim mieszkaniu przy ul. Kazimierza Wielkiego. Jego pogrzeb odbył się 9 grudnia 1975 roku na cmentarzu komunalnym w Legnicy (ul. Wrocławska).

Życie prywatne

W 1950 roku Henryk ożenił się z Aleksandrą Ryniewicz (1927–1993), a ich syn Jerzy (1950–2007) przyszedł na świat jeszcze w tym samym roku.

Nagrody i odznaczenia

Henryk Karliński, uznawany za znaczącą postać w polskiej kulturze, zdobył liczne wyróżnienia, które są dowodem jego wpływu na życie artystyczne. Poniżej przedstawiane są kluczowe nagrody i odznaczenia, które otrzymał w swojej karierze.

• 1966 r. – Nagroda Miasta Legnicy,
• 1969 r. – dyplom uznania za całokształt działalności kulturalno-oświatowej w XXV-leciu PRL,
• 1970 r. – Nagroda Ministra Kultury i Sztuki za krzewienie muzyki i wybitne osiągnięcia artystyczne chóru Madrygał LDK.

Upamiętnienie

W 1976 roku rzeźbiarz Zbigniew Frączkiewicz wykonał dwie znane prace dedykowane Henrykowi Karlińskiemu. Praca „Karliński I” ma formę płyty, natomiast „Karliński II” to żeliwna rzeźba. Niestety, losy pierwszej z tych prac są obecnie nieznane. Natomiast „Karliński II” od 1992 roku wzbogaca zbiory Muzeum Miedzi w Legnicy, gdzie można ją podziwiać.

Henryk Karliński był również patronem Wojewódzkiego Domu Kultury w Legnicy w latach 1983-1991. Uroczystość nadania imienia tej instytucji miała miejsce podczas Ogólnopolskiego Turnieju Chórów Legnica Cantat 15, odbywającego się w dniach 25-29 maja 1983 roku.

W 1993 roku Karliński został patronem Legnickiego Centrum Kultury, które kontynuuje tradycje WDK, gdzie aktywnie tworzył i pracował. W tym samym roku, w grudniu, w holu Akademii Rycerskiej w Legnicy odsłonięto tablicę pamiątkową ku czci Henryka Karlińskiego.

Rok 2005 przyniósł jego imieniu nadanie jednej z ulic w Legnicy. Kolejnym ważnym wydarzeniem był spektakl „Człowiek na moście”, wystawiony przez Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Legnicy w 2014 roku, który był inspirowany postacią Henryka Karlińskiego. Scenariusz napisał Robert Urbański, a reżyserką była Jacek Głomb.

W 2016 roku, na wniosek Rady Miejskiej Legnicy, Henryk Karliński otrzymał pośmiertnie tytuł Honorowego Obywatela Miasta Legnicy. W 2019 roku Muzeum Miedzi w Legnicy, we współpracy z Legnickim Centrum Kultury, zorganizowało wystawę czasową pt. „Pół wieku Cantatu. Wystawa jubileuszowa”, która odbyła się w dniach 18 maja – 31 sierpnia 2019 roku, oraz poświęciła znaczną część ekspozycji jego życiu oraz działalności w Legnicy.

W ostatnich latach zaczęła kiełkować idea upamiętnienia Henryka Karlińskiego poprzez postawienie pomnika. Początkowo planowano stworzenie tzw. ławeczki, jednak w ramach Legnickiego Budżetu Obywatelskiego 2022 zgłoszono projekt rzeźby o nazwie „Dyrygent”, której autorem jest Grzegorz Niemyjski. Niestety, żaden z tych pomysłów nie został jeszcze zrealizowany.

Co roku chór Madrygał organizuje specjalny koncert pamięci Henryka Karlińskiego. To wydarzenie odbywa się zazwyczaj w pobliżu 5 grudnia, w rocznicę jego śmierci.

---

Oceń: Henryk Karliński

---