Dom Księcia

---

Historia

Na samym początku, budynek był planowany jako znacznie większa konstrukcja. Pochodzące z 1912 roku szkice zamieszczone w warszawskim „Tygodniku Ilustrowanym” wskazywały na dłuższą północną elewację. Ostatecznie, projekt autorstwa Brunona Paprockiego zrealizowany został przez przedsiębiorstwo budowlane L.W. Sobieraj, pod nadzorem D.M. Matulewicza. W chwili ukończenia, stanowił on największy gmach mieszkalny w Częstochowie. Od początku budowy zarządca zmagał się z trudnościami w znalezieniu lokatorów do tej obszernej i luksusowej nieruchomości. Planowano, iż budowla stanie się częścią ambitnego założenia urbanistycznego, które miało obejmować czterdzieści kamienic, lecz w rezultacie nie powstały żadne inne obiekty z tego projektu.

W trakcie I wojny światowej, budynek został przekształcony w szpital dla żołnierzy przez niemieckie władze okupacyjne. W listopadzie 1918 roku, Polacy zdołali zapobiec wywiezieniu drogocennego sprzętu medycznego, jednak nie zdołali ochronić obiektu przed częściowymi grabieżami ze strony lokalnej ludności. Jeszcze w tym samym miesiącu, Dom Księcia przeszedł w ręce Wojska Polskiego, które postanowiło kontynuować jego dotychczasowe przeznaczenie. W szpitalu naczelnym lekarzem został dr kpt. Józef Kluczewski, który nadzorował remont i adaptację budynku na 11 sal dla 70 pacjentów. Instytucja ta pełniła ważną rolę pomocniczą podczas walk w obronie Lwowa, wojny bolszewickiej oraz III powstania śląskiego. W latach 1919-1921 lokalne społeczności regularnie wspierały szpital, dostarczając żywność oraz fundusze. W drugiej połowie 1921 roku, uznano szpital za zbędny i zlikwidowano go.

Po likwidacji, budynek pozostał własnością Wojska Polskiego i znalazł się w zasobach Funduszu Kwaterunku Wojskowego, funkcjonując jako miejsce zamieszkania rodzin oficerów. Oprócz tego, apartament na piętrze od strony al. Wolności był przeznaczony dla dowódcy 7. Dywizji Piechoty. Wówczas, obiekt doczekał się modernizacji, zyskując elektryczność oraz sieć wodną i kanalizacyjną. Początkowo, budynek miał dwie charakterystyczne kopuły – jedną nad głównym wejściem oraz drugą narożną. Z obu stron północnej i zachodniej otoczony był starannie zorganizowaną zielenią.

Po zamachu majowym, obiekt zyskał nazwę Pawilonu Marszałka Józefa Piłsudskiego, mimo że nie zyskała ona akceptacji mieszkańców. W krótkim czasie zakończono prace remontowe, w których usunięto kopuły oraz zmieniono wystrój elewacji z secesyjnego na modernistyczny według projektu architekta Bolesława Handesmana-Targowskiego. W 1931 roku zakończono prace, dobudowując od strony ul. Boya-Żeleńskiego kasyno wojskowe, co stanowiło pierwszy i do dziś ostatni generalny remont budynku, zmieniający jego dotychczasowy charakter. Zmiany w dachu były też podyktowane pojawiającymi się problemami z ptactwem, które gnieździło się w jego oknach i dostrzegano to jako odpowiednie rozwiązanie do rozwiązania trudności.

Mieszkania frontowe były najbardziej reprezentacyjne, przeznaczone dla oficerów wyższej rangi. Charakteryzowały się one rozległą powierzchnią oraz około czterometrową wysokością, posiadając osobne wejścia frontowe oraz tylne dla służby. Pozostałe mieszkania w oficynach oraz od strony zachodniej były zajmowane przez oficerów niższej rangi oraz personel administracyjny. W latach 30. XX wieku w budynku działała także kaplica, pod opieką księdza Żelaznowskiego. Na pierwszym piętrze, w apartamencie od strony Alei Wolności, mieszkał generał Mieczysław Dąbkowski, a po nim generał Janusz Gąsiorowski. W Domu Księcia zamieszkiwał również późniejszy szef Sztabu Generalnego, generał Wacław Stachiewicz, oraz wielu innych dowódców, w tym pułkownik Stanisław Maczek, który pełnił swoją funkcję w latach 1935-1938.

W 1930 roku, Natalia Szeremietjewska, wdowa po księciu Michale, próbowała dochodzić praw do budynku na drodze sądowej, jednak bez powodzenia. Obiekt otoczony był rozległym ogrodem, kończącym się w okolicach obecnego gimnazjum nr 9, które wtedy było instytucją wychowawczą należącą do Ojców Salezjanów. Ogród był starannie pielęgnowany, z drzewami oraz alejkami do spacerów, ławkami oraz kortem tenisowym, gdzie w zimie urządzano lodowisko, a przy skarpie dzieci zjeżdżały na sankach.

Wraz z wybuchem II wojny światowej, rozpoczęto transport kolejowy z Domu Księcia, który miał na celu ewakuację rodzin wojskowych w bezpieczniejsze miejsca, głównie na Kresy Wschodnie, do Kowla. Wiele z tych rodzin wróciło, a obiekt został zajęty przez przybyszy z Wielkopolski. W 1943 roku, okupacyjne władze usunęły wszystkich dotychczasowych lokatorów, przerabiając budynek na hotel dla niemieckich żołnierzy.

Po zakończeniu wojny, budowla przeszła pod administrację gospodarki komunalnej, otrzymując nowe przeznaczenie jako mieszkania dla lokatorów, z których wielu postrzegano jako problematycznych. W 2008 roku, częstochowski ZGM opracował kosztorys renowacji, szacując jego wartość na ponad 40 mln zł. W 2011 roku, portugalska firma Mota Engil miała zamiar przeprowadzić remont kamienicy w zamian za przyszłe dochody z czynszów, jednak projekt został porzucony z powodu oporu lokatorów, którzy nie chcieli sprzedać swoich mieszkań po cenie rynkowej.

Kamienica jest także uważana za domniemane miejsce urodzenia Piotra Skrzyneckiego. Aktualnie w Domu Księcia mieszczą się różne sklepy oraz instytucje, w tym kaplica Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego, poradnia stowarzyszenia Monar oraz Społeczna Szkoła Baletowa.

---

Oceń: Dom Księcia

---