Kościół św. Jakuba w Częstochowie

---

Historia

Około roku 1582, Jakub Zalejski podjął się budowy drewnianej kapliczki dedykowanej św. Jakubowi, która również pełniła rolę przytułku dla chorych pielgrzymów. W tym czasie znajdowała się ona w pustym terenie między Częstochową a Częstochówką. Po około sześćdziesięciu latach, pod auspicjami prowincjała zakonu paulinów, Andrzeja Gołdunowskiego, postanowiono wznieść nową kaplicę, tym razem murowaną.

W dniu 24 lipca 1683 roku, ową świątynię odwiedził król Jan III Sobieski, w trakcie podróży pod Wiedeń. Było to szczególne wydarzenie, jako że tego dnia jego syn Jakub obchodził imieniny, a cała rodzina udała się do kościoła, aby uhonorować patrona.

W 1786 roku do Częstochowy przybyły mariawitki, które utworzyły szkołę dla dziewcząt i osiedliły się w tej świątyni do czasu budowy ich własnej siedziby, co miało miejsce w 1862 roku. Niestety, w 1864 roku zakon ten został zlikwidowany, a opuszczony kościół zaczął popadać w ruinę.

W 1869 roku, teren ten został przejęty przez władze carskie, które zainicjowały budowę cerkwi św. Cyryla i Metodego w stylu bizantyjskim, projektowanej przez Aleksandra Lie, wzorując się na warszawskiej cerkwi św. Marii Magdaleny. Cerkiew została uroczyście poświęcona 15 października 1872 roku przez arcybiskupa chełmskiego i warszawskiego Joannicjusza w obecności namiestnika Królestwa Polskiego, Fiodora hr. Berga. W początkowym okresie wokół cerkwi znajdował się cmentarz prawosławny, który z biegiem czasu został zlikwidowany.

Po wkroczeniu niemieckich wojsk do miasta w 1914 roku, cerkiew została przekształcona na katolicki kościół garnizonowy. Po zakończeniu I wojny światowej, Polacy w ramach akcji rewindykacji cerkwi prawosławnych zdołali zatrzymać ją dla katolików – początkowo jako kościół garnizonowy, a później jako kościół filialny parafii św. Zygmunta. Świątynia z czasem pełniła także funkcję kościoła wojskowego, nosząc wezwanie św. Stanisława Kostki.

W 1937 roku, biskup częstochowski ustanowił w kościele parafię św. Jakuba, której proboszcz Wojciech Mondry rozpoczął realizację planów dotyczących wyburzenia istniejącej budowli i postawienia nowej w stylu modernistycznym. W tym samym roku powołano Komitet Przebudowy Kościoła, którym objął patronat premier gen. Felicjan Sławoj-Składkowski. Prezydent miasta Jan Szczodrowski wystosował apel do mieszkańców o wsparcie finansowe na realizację tego ambitnego projektu. Opracowaniem projektu zajął się krakowski architekt Zygmunt Gawlik, a także zapoczątkowano gromadzenie niezbędnych materiałów budowlanych.

Jednakże plany te zostały pokrzyżowane wybuchem II wojny światowej. W czasie okupacji, władze niemieckie wykorzystały zgromadzone materiały do budowy bunkrów. Warto dodać, że kościół został przekazany 3 lutego 1943 roku ludności prawosławnej oraz oddziałom pomocniczym wojsk rosyjskich i ukraińskich. Po wojnie, 9 sierpnia 1946 roku, cerkiew znowu stała się katolickim kościołem garnizonowym, a 2 marca 1947 roku została przekazana parafii św. Jakuba.

W 1948 roku, proboszcz Mondry dokonał zmian w architekturze, usuwając bizantyjskie kopuły – kompletna przebudowa na półkoliste i stożkowe dachy miała miejsce. Natomiast ks. proboszcz kanonik Tadeusz Ojrzyński, w latach 1969–1974, sprawił gruntowną przebudowę wnętrza budowli zgodnie z konwencją świątyni wczesnochrześcijańskiej, według projektu Stanislawa Pospieszalskiego. Wnętrze zostało wzbogacone dekoracją sgraffitową, autorstwa Marii Antoniny Kozłowskiej i Zofii Szczerba. Ściany boczne obito drewnianą boazerią, a okna wzbogacono nowymi witrażami. Mimo tych zmian, świątynia wciąż zachowuje charakter architektury neobizantyjskiej.

---

Oceń: Kościół św. Jakuba w Częstochowie

---